15. oktobar

–70. p.n.e. Rođen Publije Vergilije Maron, najznamenitiji pesnik carskog Rima, autor nacionalnog junačkog epa “Eneida” i pastirskih pesama i didaktičkog speva “Georgike”. Uzor latinskog i zapadnoevropskog književnog stvaralaštva, Danteov vodič kroz podzemni svet.

1529. Završena prva opsada Beča povlačenjem turske vojske sultana Sulejmana II Veličanstvenog.

1542. Rođen mogulski car Abu ul Fat Dželaludin Akbar, jedan od najvećih vladara Indije, koji je pokorio pobunjene države Gudžarat i Kašmir i osvojio Avganistan. Sproveo značajne reforme, ukinuo ropstvo i pokušao da stvori novu sinkretističku religiju koja bi ujedinila hinduse i muslimane.

1581. Pod pokroviteljstvom Katarine Mediči u Parizu izvedena prva celovečernja baletska predstava , pa se taj dan uzima kao datum nastanka baleta.

1582. U Španiji, Portugaliji i papskim državama u Italiji počela primena Gregorijanskog kalendara, tako što je eliminisano 10 dana, a 5. oktobar 1582. postao 15. oktobar.

–1608. Rođen italijanski fizičar i matematičar Evanđelista Toričeli koji je otkrio princip živinog barometra. Bio saradnik Galilea Galileja, a posle njegove smrti nasledio katedru za matematiku na univerzitetu u Firenci.

–1791. Rođen Sima Milutinović Sarajlija, jedan od najznačajnijih i, uz Lukijana Mušickog, najuticajniji srpski pesnik XIX veka. Učestvovao u oba srpska ustanka protiv Turaka, a od 1827. u Cetinju bio sekretar vladike Petra I Petrovića Njegoša i učitelj njegovog sinovca Rada, kasnije Petra II Petrovića Njegoša.

–1817. Umro poljski nacionalni junak Tadeuš Košćuško, učesnik Američkog rata za nezavisnost i ađutant Džordža Vašingtona, kasnije prvog predsednika SAD. Po povratku u domovinu borio se protiv rasparčavanja Poljske, ali je njegova vojska poražena u oktobru 1794. Umro u izbeglištvu u Švajcarskoj.

1834. – Srpski knez Miloš Obrenović je ukazom o Velikoj školi u Kragujevcu naložio “popečitelju prosveštenija” da “novi i shodni poredak uvede, kako bi se u njoj i one nauke predavale koje se u prosveštenijim evropejskim carstvima i po školama, takozvanim gimnazijama, predaju”. Tu gimnaziju pohađali su mnogi srpski pisci i umetnici – Radoje Domanović, Jovan Ilić, Svetozar Marković, Sreten Popović, Vojislav Ilić, Dobrica Milutinović.

–1844. – Rođen je Fridrih Niče, nemački filozof, profesor klasične filologije. Osnovu njegovog filozofskog učenja predstavlja ideja o natčoveku. Dela su mu više pesničkog nego naučnog karaktera, a neko vreme je, naročito početkom 20. veka, uticao na književno stvaranje u većini evropskih zemalja. Dela: “Tako je govorio Zaratustra”, “Ecce Homo”, “Rođenje tragedije”, “Volja za moć”, “Ljudsko, suviše ljudsko”…

–1894. Pod optužbom za veleizdaju u Parizu uhapšen francuski oficir Alfred Drajfus, čime je počela burna afera koja je godinama potresala društveni i politički život Francuske. Bez dokaza osuđen na doživotnu robiju, ali je posle velikog negodovanja javnosti i angažovanog istupa pisca Emila Zole otkriven pravi krivac, a Drajfus rehabilitovan.

–1917. U šumi Vensen, nadomak Pariza, streljana Mata Hari, najpoznatija žena-špijun u Prvom svetskom ratu. Profesionalna igračica, specijalizovana za egzotične igre iz Indije i sa Jave, koja je važila za najlepšu ženu sveta svog vremena, osuđena na smrt zbog špijunaže u korist Nemačke.

–1928. Nemački dirižabl “Grof Cepelin” obavio prvi komercijalan let preko Atlantika.

—1929. Rođen je Milorad Pavić, srpski prozni pisac, istoričar srpske književnosti 17-19. veka, stručnjak za barok i simbolizam, prevodilac Puškina i Bajrona, profesor univerziteta. Bio je član Srpske akademije nauka i umetnosti od 1991. godine do smrti. Pavić je bio romansijer, pripovedač, pesnik i dramski pisac. Do danas Pavićeva dela imaju preko 80 prevoda u zasebnim knjigama na različite jezike širom sveta. Od strane stručnjaka iz Evrope, SAD i Brazila, Milorad Pavić je nominovan za Nobelovu nagradu za književnost. Bio je oženjen Jasminom Mihajlović, koja je pisac i književni kritičar. U periodu od 1974. do 1990. bio je profesor Filozofskog fakulteta Univerziteta u Novom Sadu, redovni profesor ovog fakulteta postao je 1977. godine, a u periodu 1977-1979. bio je dekan.

1945. Premijer “Višijevske Francuske” u Drugom svetskom ratu Pjer Laval pogubljen zbog predaje zemlje nacističkoj Nemačkoj.

1946. Nacistički lider Herman Gering izvršio samoubistvo u zatvorskoj ćeliji dan pre izvršenja smrtne kazne na koju ga je osudio Međunarodni sud za ratne zločine u Nirnbergu.

1949. U Mađarskoj pogubljeni Laslo Rajk, Tibor Sonji i Andraš Salai . Na montiranom sudskom procesu oni su osuđeni na smrt kao “buržoaski revizionisti i titoisti”. Posmrtno rehabilitovani 1956. kao žrtve kulta ličnosti.

1964. Nikita Hruščov smenjen sa mesta prvog sekretara Sovjetske komunističke partije, na njegovo mesto došao Leonid Brežnjev. Nov premijer postao Aleksej Kosigin.

–1989. Umro Danilo Kiš, jedan od najvećih pisaca novije srpske književnosti čije je delo značajno doprinelo njenoj afirmaciji u svetu. Preveden na mnoge svetske jezike i dobitnik mnogobrojnih priznanja i nagrada.

1993. Nobelovu nagradu za mir dobili predsednik Južne Afrike Frederik Vilem de Klerk i vođa Afričkog nacionalnog kongresa Nelson Mendela za doprinos okončanju režima aparthejda u Južnoj Africi.

1997. Kongoanski pobunjenici ušli u glavni grad Brazavil i zbacili predsednika Paskala Lisubu. Posle četvoromesečnog građanskog rata, na vlast se vratio bivši predsednik Denis Sasu Ngueso.

1998. Na osnovu dogovora predsednika Jugoslavije Slobodana Miloševića i izaslanika SAD Ričarda Holbruka, načelnik Generalštaba Vojske Jugoslavije Momčilo Perišić i komandant NATO Vesli Klark potpisali sporazum o uspostavljanju vazdušne posmatračke misije na Kosovu.

2000. Ubedljivom pobedom na parlamentarnim izborima Liberalna demokratija Slovenije Janeza Drnovšeka vratila se na vlast. Time okončana šestomesečna vladavina desnice na čelu sa Andrejem Bajukom.♦