2. oktobar

1949 – Umro je srpski kompozitor i etnomuzikolog Kosta Manojlović, profesor i prvi rektor Muzičke akademije u Beogradu. U beogradskoj Bogosloviji predavač mu je bio Mokranjac, školovanje je nastavio u Moskvi i Minhenu, a okončao u Oksfordu.

1187 – Arapski vojskovođa i egipatski sultan Saladin preoteo je Jerusalim od hrišćana, što je 1189. izazvalo Treći krstaški rat.

1452 – Rođen je engleski kralj Ričard III, koji je vladao od 1483. do 1485, kad je poginuo u bici kod Bosvorta u borbi s trupama Henrija VII, osnivača dinastije Tjudor. Ričardovom pogibijom okončan je “Rat dveju ruža” – nazvan tako jer je dinastija Lankaster, s kojom je Henri VII bio u srodstvu, imala u grbu crvenu, a dinastija Jork belu ružu.

1608 – Holandski optičar Hans Liperšej prikazao je u Hagu prvi upotrebljiv teleskop.

1810 – Oko 30.000 Turaka krenulo je u Prvom srpskom ustanku iz Bosne da uguši ustanak, koristeći proređenost srpske vojske na Drini, čija se glavnina borila na drugom kraju Srbije kod Varvarina, Deligrada i Sokobanje. Turci su 12 dana topovima tukli Loznicu, ali je nisu osvojili. Nakon što je s dodatnim snagama stigao vođa ustanka Karađorđe Turci su potučeni i proterani iz Srbije.

1836 – Engleski prirodnjak Čarls Darvin doplovio je na brodu “Bigl” u Englesku, posle petogodišnjih istraživanja živog sveta u Južnoj Americi i na ostrvima u južnom Pacifiku, koja su odlučujuće doprinela razvoju njegove teorije o evoluciji, odnosno o poreklu vrsta.

1847 – Rođen je nemački državnik i feldmaršal Paul fon Hindenburg, u Prvom svetskom ratu načelnik štaba nemačke Vrhovne komande, a od 1925. do smrti 1934. predsednik Nemačke. Istog dana kad je umro, vođa nacista kancelar Adolf Hitler preuzeo je apsolutnu vlast, što je bio definitivni kraj Vajmarske republike, uspostavljene posle nemačkog poraza u Prvom svetskom ratu.

1851 – Rođen je francuski maršal Ferdinand Foš, koji je u Prvom svetskom ratu komandovao ključnim bitkama protiv Nemaca na Zapadnom frontu. U njegovom komandnom vagonu u Kompijenju kod Pariza Nemačka je 11. novembra 1918. potpisala kapitulaciju, čime je završen rat.

1852 – Rođen je škotski hemičar Vilijam Remzi, dobitnik Nobelove nagrade za hemiju 1904. koji je otkrio gasove helijum, argon, kripton, radon, neon i ksenon. Dokazao je da se helijum stvara prilikom

radioaktivnog raspadanja radijuma.

1869. – Rođen je Mohandas Karamčand Gandi, poznatiji kao Mahatma (velika duša), indijski političar i nacionalni vođa. Školovao se u Engleskoj, a zatim je jedno vreme živeo u Južnoj Africi kao vođa tamošnjih Indusa. Od 1919. godine je bio na čelu indijskog nacionalnog pokreta za nezavisnost. U dugogodišnjoj političkoj delatnosti, sprovodio je specifičan oblik borbe nazvan “gandizam”. Poginuo je 1948. godine u atentatu koji je na njega izvršio pripadnik polufašističke organizacije Hindu Mahasabha.

1870 – Stanovništvo Papske države (zvanično “Patrimonium Sancti Petri”) plebiscitom je odlučilo da se ujedini sa Italijom, a prestonica ujedinjene Italije je postao Rim (do tada središte papske države) umesto Firence. Papska država obnovljena je tek Lateranskim sporazumom između Pija XI i Musolinija 1929.

1885 – Rođen je Dragomir Dragiša Vasić, srpski književnik i političar, član Srpske kraljevske akademije. Bavio se advokaturom i literarnim radom. Tokom Drugog svetskog rata nalazio se u najužem vrhu pokreta Draže Mihailovića (JVuO). Nestao je u vreme konačnog rasapa ostataka poraženih Mihailovićevih jedinica maja/juna 1945. negde u okolini Banja Luke. Dela: “Karakter i mentalitet jednog pokolenja”, “Dva meseca u jugoslovenskom Sibiru”, “Utuljena kandila”, “Crvene magle”, “Devetsto treća”, “Utisci iz Rusije”.

1904 – Rođen je engleski pisac Grejem Grin, suptilan analitičar psiholoških dilema savremenog čoveka. Dela: romani “Brajtonska stena”, “Moć i slava”, “Suština stvari”, “Kraj ljubavi”, “Gubave duše”, “Komedijaši”, “Monsinjor Kihot”, “Doktor Fišer iz Ženeve”, “Ministarstvo straha”, “Treći čovek”, memoari “Neka vrsta života”, “Načini bekstva”, drame, eseji, putopisi.

1904 – Rođen je indijski državnik Lal Bahadur Šastri, predsednik vlade Indije od 1964. do iznenadne smrti u januaru 1966. tokom posete Sovjetskom Savezu.

1924 – Društvo naroda usvojilo je Ženevski protokol za mirno rešavanje međunarodnih sporova.

1935 – Italija je napala Etiopiju (Abisiniju). Drevno afričko carstvo pokoreno je korišćenjem najmodernijih nedozvoljenih sredstava poput bojnih otrova. Etiopija je tada spojena sa italijanskim kolonijama Somalijom i Eritrejom i obrazovana je Italijanska Istočna Afrika. Etiopski car (negus) Haile Selasije oslobodio je, uz pomoć Britanaca svoju zemlju već 1941.

1944 – Nemci su ugušili ustanak u Varšavi koji je u Drugom svetskom ratu podigla Otadžbinska armija lojalna emigrantskoj vladi u Londonu, a pridružili su mu se i varšavski odredi prosovjetske Narodne armije. Kad je ustanak započeo 1. avgusta 1944. Crvena armija i Prva poljska armija, formirana u Sovjetskom Savezu, ulazile su u varšavsko predgrađe Pragu, ali nisu prešle reku Vislu. Više od 200.000 civila i 25.000 ustanika poginulo je tokom borbi, a odmazda nad preživelima bila je posebno brutalna.

1949 – Umro je srpski kompozitor i etnomuzikolog Kosta Manojlović, profesor i prvi rektor Muzičke akademije u Beogradu. U beogradskoj Bogosloviji predavač mu je bio Mokranjac, školovanje je nastavio u Moskvi i Minhenu, a okončao u Oksfordu. Zabeležio je mnoštvo narodnih pesama. Napisao je “Spomenicu Stevanu Mokranjcu” i etnomuzikološke studije “Muzičke karakteristike našeg juga”, “Muzičko delo našeg sela”, “Narodne melodije u istočnoj Srbiji”. Dela: ciklusi horova “Žalne pesme”, “Pesme zemlje Raške”, “Pesme zemlje Skenderbegove”, solo pesme, obrade narodnih pesama.

1958 – Francuska kolonija Gvineja stekla je nezavisnost. Do tada ona je bila sastavni deo Francuske Zapadne Afrike.

1973 – Umro je finski trkač Pavo Nurmi, koji je na dugim stazama osvojio devet zlatnih medalja na Olimpijskim igrama 1920, 1924. i 1928. Svetske rekorde je obarao 29 puta.

1990 – Prekinut je saobraćaj putničkih vozova iz Beograda i Zagreba ka Splitu, Šibeniku i Zadru i između Bihaća i Splita, pošto su prugu blokirali Srbi u Kninskoj krajini kako bi sprečili ulazak policije Hrvatske u Knin.

1990 – Na aerodromu u kineskom gradu Guangdžou poginulo je 127 ljudi pošto je oteti kineski avion udario u dva aviona koja su stajala na aerodromskoj pisti.

1996 – Bivši bugarski predsednik vlade Andrej Lukanov usmrćen je vatrenim oružjem ispred svoje kuće u Sofiji.

1998 – Žan Pol Akajesu, bivši major armije Ruande optužen za genocid i zločine protiv čovečnosti, osuđen je u Hagu na tri doživotne robije.

2000 – U organizaciji DOS-a započela je blokada puteva i mostova, širom Srbije, sa zahtevom da predsednik SRJ Slobodan Milošević prizna izborni poraz i odstupi.

2006 – Uspešno se spustila na zemlju prva kosmička turistkinja Amerikanka iranskog porekla Anuša Ansari. Uprkos manjih problema prvih dana leta, ona je uspešno i u potpunosti izvela sve naučne eksperimente tokom boravka na Međunarodnoj kosmičkoj stanici. Rođena u Teheranu 1967. emigrirala je u SAD 1984. Turizam u svemiru koštao ju je 20 miliona dolara.

2007 – U požaru na moskovskom Fakultetu za državni i korporativni menadžment, poginulo je 9 a povređeno je 51 lice, od čega 18 teško. Među poginulima i povređenima većina su bili studenti i profesori tog fakulteta. U požaru je potpuno izgoreo četvrti, poslednji, sprat i deo trećeg, zgrada je imala drveni krov, čime se objašnjava brzo širenje plamena.♦