28. novembar

1520 – Portugalski moreplovac Fernando Magelan uplovio je u Pacifik, prošavši iz Atlantskog okeana kroz moreuz koji sada nosi njegovo ime.

1632 – Rođen je francuski kompozitor italijanskog porekla Žan Batist Lili (Jean Baptiste Lully), tvorac klasične francuske opere, s baletom, horovima, arijama i scenskim efektima. S Molijerom (Moliere) je stvorio novu dramsko-muzičku vrstu – comedie ballet. Bio je glavna ličnost muzičkog života na dvoru Luja XIV i celog Pariza. Pripisuje mu se prva upotreba palice za dirigovanje.

1757 – Rođen je engleski slikar, bakrorezac i pisac Vilijam Blejk (William Blake), pesnik intuicije i mašte. Književnu slavu stekao je zbirkama pesama “Pesme iskustva” i “Pesme nevinosti”, a kao slikar poznat je po 21 ilustraciji za “Knjigu o Jovu” i ilustracijama Čoserovih “Kenterberijskih priča”. Njegova poezija postala je poznata i cenjena tek krajem XIX veka i znatno je uticala na brojne pesnike, posebno nadrealiste.

1820 – Rođen je nemački filozof Fridrih Engels (Friedrich), jedan od osnivača naučnog socijalizma i najbliži saradnik Karla Marksa (Marx). Osnovne postavke materijalističkog poimanja sveta izložio je u delu “Anti-Diring”, a u saradnji s Marksom napisao je “Nemačku ideologiju” i “Manifest komunističke partije”.

1821 – Panama je proglasila nezavisnost od Španije i pridružila se Kolumbiji.

1829 – Rođen je ruski klavirski virtuoz i kompozitor Anton Grigorjevič Rubinštajn, osnivač Konzervatorijuma u Petrogradu. Pripadao je tzv. kosmopolitskom pravcu, nasuprot “Velikoj petorici”. Komponovao je opere, klavirske kompozicije, solo pesme.

1830 – U Beogradu na Tašmajdanu u prisustvu kneza Miloša i beogradskog paše svečano je pročitan hatišerif turskog sultana Mahmuda II o autonomiji Srbije. Turci su nakon toga prodali svoja imanja Srbima i napustili Beograd.

1858 – Na zahtev opozicionih vođa obrenovićevaca i liberala u kneževini Srbiji je sazvana skupština, prva u parlamentarnoj istoriji Srbije koja je sazvana na osnovu posebno usvojenog zakona. Ranije skupštine zasnivale su se na običajnom pravu. Svetoandrejska skupština čije je zasedanje počelo 30. decembra izvršila je smenu dinastija u Srbiji – zbačen je Aleksandar Karađorđević, a na srpski presto je vraćen Miloš Obrenović.

1878 – Umro je Djura Jakšić, najveći liričar srpskog romantizma i jedan od najdarovitijih slikara 19. veka. Pored poezije, koja je najvrednija u njegovom književnom opusu, pisao je pripovetke i herojske poeme (“Na Liparu”, “Ponoć”, “Padajte braćo”, “Otadžbina”, “Seoba Srbalja” “Stanoje Glavaš”).

1880. – Rođen Aleksandar Aleksandrovič Blok, ruski književnik

1887. – Ulicama Budimpešte krenuo prvi tramvaj u Evropi

1891. – Rođen Milan Vujaklija, leksikograf i prevodilac

1902. – Rođena Jelena Lapčević Bilbija, spiker Radio Beograda i dečiji pisac

1905 – Irski političar Artur Grifit (Arthur Griffith) osnovao je u Dablinu partiju Šin fejn, koja je okupila pobornike irske nezavisnosti od Velike Britanije.

1907 – Rođen je Alberto Moravija (Moravia), jedan od najistaknutijih i najplodnijih italijanskih književnika 20. veka. Autor “Ćoćare”, “Rimljanke”, “Rimskih priča”, slavu je stekao već prvim romanom “Ravnodušni ljudi” (1929).

1909. – Rođen Aleksandar Ranković, političar i državnik, načelnik OZNA, ministar unutrašnjih poslova Srbije

1912 – Nakon 400 godina turske vladavine Albanija je proglasila nezavisnost koja je priznata na konferenciji ambasadora velikih sila u Londonu 20. decembra i Londonskim ugovorom o miru 30. maja 1913. U mestu Valona formirana je prva privremena vlada.

1916. – Rođen Mika Špiljak , hrvatski političar i državnik, predsednik Saveznog izvršnog veća i Predsedništva SFRJ, narodni heroj

1919 – Nensi Estor (Nancy Astor) je kao prva žena izabrana u britanski parlament.

1920 – U Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca održani su prvi izbori za Ustavotvornu skupštinu. Najviše glasova dobili su demokrate osvojivši 92 od 419 mandata i radikali sa 91 mandatom, a iznenađenje su priredili komunisti sa 50 poslaničkih mesta. Žene, vojnici i oficiri, kao i pripadnici nacionalnih manjina, nisu imali pravo glasa.

1928. – Rođen Miodrag Pavlović, književnik i prevodilac, akademik

1941. – Umro Mihailo Milovanović, akademski slikar i vajar, jedan od osnivača Udruženja likovnih umetnika Srbije, ratni slikar Vrhovne komande srpske vojske u Prvom svetskom ratu

1943 – U Teheranu je počela konferencija predsednika SAD Ruzvelta (Roosevelt), britanskog premijera Čerčila (Churchill) i sovjetskog lidera Staljina na kojoj je razmatrano dalje vođenje rata s Nemačkom i posleratno uređenje Evrope.

1945 – Umro je američki teniser i političar Dvajt Dejvis (Dwight Davis), koji je 1900. osnovao tenisko takmičenje nacija “Dejvis kup”. Bio je i američki ministar rata od 1925. do 1929. i generalni guverner SAD na Filipinima od 1929. do 1932.

1947. – U Narodnom pozorištu u Beogradu prvi put izvedena Hristićeva “Ohridska legenda”

1948. – Održan prvi koncert Ansambla narodnih pesama i igara “Kolo”

1949. – Rođen Aleksandar Godunov, ruski baletski igrač i filmski glumac

1950. – Rođen Boris Bizetić, muzičar, vođa grupe “Rokeri s Moravu”

1950 – U Beogradu je osnovan Muzej pozorišne umetnosti Srbije.

1958. – Prvo emitovanje zajedničkog TV programa Jugoslovenske radio televizije – JRT – svečanu akademiju povodom Dana Republike prenosile TV Beograd, Zagreb i Ljubljana

1971 – Pripadnici palestinske terorističke organizacije “Crni septembar” ubili su jordanskog premijera Vasfi Tela (Wasfi Tell) u Kairu, gde je doputovao radi učešća na Arapskoj konferenciji.

1975 – Fretilin (Revolucionarni front za nezavisnost Istočnog Timora) proglasio je nezavisnost od Indonezije i osnivanje Demokratske republike Istočni Timor.

1979 – Novozelandski avion “DC-10” udario je u planinu Erebus na Antarktiku. Poginulo je svih 257 putnika i članova posade.

1980. – Počela serijska proizvodnja automobila YUGO u fabrici “Zastava” u Kragujevcu, poslednji model proizveden 11. novembra 2008. godine

1988. – Umro Dragutin-Guta Dobričanin, pozorišni, filmski i TV glumac

1994 – Norvežani su na referendumu odbili da se priključe Evropskoj uniji.

1996 – General Ratko Mladić, protiv koga je Međunarodni sud za ratne zločine podigao optužnicu 25. jula 1995, formalno je smenjen s mesta komandanta Glavnog štaba Vojske Republike Srpske. Mladić je na tom mestu bio od 12. maja 1992.

2000 – Holandski parlament je odobrio zakon kojim se dopušta eutanazija i samoubistvo uz pomoć lekara. Time je Holandija postala prva zemlja koja je legalizovala takvu praksu.

2001 – Stotine zarobljenih boraca al Kaide umrlo je u Avganistanu nakon što je Severna alijansa na kraju krvave pobune preuzela kontrolu nad tvđavom blizu Mazara-i-Šarifa.

2009. – Umro dr Milan Bulajić, diplomata i publicista, osnivač i direktor Muzeja žrtava genocida, osnivač i predsednik Fonda za istraživanje genocida

2010 – Listovi Njujork tajms, Gardijan, Mond, Špigel i el Pais objavili su na svojim internet sajtovima hiljade poverljivih dokumenata američkih tajnih službi, pisanih izrazito “nediplomatskim jezikom” iz kojih se vide stavovi Vašingtona o brojnim svetskim liderima, što je izazvalo oštru reakciju Bele kuće i Pentagona i burne reakcije širom sveta. Tekstovi su preneti sa Internet sajta Vikiliks čiji je osnivač australijski državljanin Džulijan Asanž.

2011 – Umro je Ante Marković, poslednji premijer bivše Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije (SFRJ).

2013. – Umro Mitja Ribičič, slovenački političar i državnik, predsednik Saveznog izvršnog veća, predsednik CK SKJ

2014 – U napadu bombaša samoubica na veliku džamiju u nigerijskom gradu Kano poginulo je 64 ljudi, a ranjeno 126. Odgovornost za napad preuzeo je Boko Haram u čijim je nasilnim akcijama od početka godine ubijeno više od 2.000 ljudi.

2015 – Istaknuti turski advokat i borac za ljudska prava Tahir Elči koji je optužen za podržavanje kurdskih pobunjenika, ubijen je na jugoistoku Turske dok je davao izjavu medijima.

2018 – Predsednik Ukrajine Petro Porošenko potpisao je ukaz na osnovu zakona o ratnom stanju koje je u Ukrajini uvedeno pošto je Rusija par dana ranije zaplenila tri ukrajinska vojna broda.♦