3. jun

–1968. – U Beogradu, a potom i u drugim univerzitetskim centrima u Jugoslaviji, počele su studentske demonstracije, prve u komunističkoj Jugoslaviji. Protest protiv privilegija komunističkih funkcionera, nezaposlenosti i ugrožavanja osnovnih demokratskih prava prekinut je posle sedam dana nakon što se studentima preko TV Beograd obratio predsednik SFRJ Josip Broz Tito, koji je podržao studente i obećao im brže rešavanje društvenih problema.

---

1098. – Posle petomesečne opsade, krstaši su u Prvom krstaškom ratu zauzeli grad Antiohiju.

1657. – Umro je engleski lekar Vilijam Harvi, koji je otkrio cirkulaciju krvi i funkciju srca kao pumpe.

1808. – Rođen je američki državnik Džeferson Dejvis, predsednik Konfederacije Država Amerike za vreme američkog građanskog rata. Posle poraza Konfederacije uhapšen je i proveo je dve godine u zatvoru.

1818. – Završen je poslednji britanski rat protiv Marata, čime je Britanija stekla prevlast u Indiji.
Žorž Bize

1848. – Počeo Prvi slovenski kongres u Pragu
“Sloveni zahtevaju samo slobodu za sebe, kao i za svakog drugog. Mi zahtevamo za sve Slovene bez izuzetka jednakost pred zakonom. Naša parola je sloboda, jednakost, bratstvo”, citat je iz Manifesta evropskim narodima, usvojenog na Prvom slovenskom kongresu, održanom u Pragu od 3-12. juna 1848. godine. Ovaj prvi slovenski forum, koji je okupio više od 300 predstavnika, održan je pod parolom “Ideja slovenske uzajamnosti živi u umovima i srcima Slovena”. Povod okupljanja bila je potreba za suprotstavljanjem pangermanizmu i mađarizaciji Slovena. Zato je u Manifestu sem podrške pravima Poljaka na stvaranje sopstvene države, sadržan i protest protiv sistematskog ponemčenja Slovena, naročito u Pruskoj i Saksoniji, a takođe i njihove mađarizacije u Mađarskom kraljevstvu. Izražena je, takođe, nada da će uskoro uslediti kraj ugnjetavanju Slovena i u Otomanskoj imperiji.

–1875. – Umro je francuski kompozitor Žorž Bize, autor opere “Karmen”, koja se smatra remek delom francuske i svetske opere. Prvo izvođenje ove opere (iste godine kada je Bize umro) izazvalo je skandal, da bi potom ona postala jedno od najpopularnijih dela operske muzike.

–1886. – Rođen je srpski političar i publicista Kosta Novaković, jedan od lidera Srpske socijaldemokratske partije, kasnije član KPJ i njen predstavnik u balkanskom sekretarijatu Kominterne. Nestao je u staljinističkim čistkama 1938. godine, a odlukom sovjetskih državnih organa 1958. godine posmrtno je rehabilitovan.

1889. – Kraljevina Srbija preuzela je od francuskog koncesionara upravljanje svojom železnicom.

1896. – U Moskvi je potpisan ugovor Rusije i Kine o nenapadanju u narednih 15 godina, a Kina je odobrila Rusiji da koristi železnicu u severnoj Mandžuriji.

–1899. – Umro je Johan Štraus Mlađi, austrijski dirigent i kompozitor opereta i valcera. Sa svojim orkestrom nastupao je širom sveta, a gostovao je i u Beogradu. Najpoznatija dela: “Slepi miš”, “Ciganin baron”, “Na lepom plavom Dunavu”, “Priče iz bečke šume”.

–1906. – Rođena je francuska pevačica i igračica američkog porekla Žozefina Beker, zvezda pariskih kabarea “Foli Beržer” i “Kazino de Pari”, i borac protiv rasizma. U Drugom svetskom ratu priključila se francuskom pokretu otpora.

1922. – Rođen Batrić Jovanović, istoričar i publicista, narodni poslanik, urednik Novinsko-izdavačkog preduzeća “Borba”, generalni direktor Uprave civilnog vazduhoplovstva SFRJ, ambasador Jugoslavije u UNESCO

–1924. – Umro je austrijski pisac Franc Kafka. Njegova dela, među kojima su najpoznatiji roman “Proces” i pripovetka “Metamorfoza”, imala su presudan uticaj na književnost 20. veka.

–1925. – Rođen Toni Kertis (Bernard Švarc), američki filmski glumac

–1926. – Rođen je američki pisac Alen Ginzberg. Njegova zbirka poezije “Urlik i druge pesme” (1956. godine) smatra se najzančajnijim delom bitničkog pokreta pedesetih godina 20. veka.

–1930. – Rođen Kosta Bogdanović, vajar, istoričar umetnosti, likovni kritičar i teoretičar, kustos, muzejski savetnik i direktor Muzeja savremene umetnosti u Beogradu

1940. – Okončana je evakuacija savezničkih snaga iz Francuske u Drugom svetskom ratu. Iz luke Denkerk brodovima je evakuisano visse od 337.000 britanskih, francuskih i belgijskih vojnika.

1959. – Singapur je proglašen autonomnom državom u sastavu Komonvelta, u kojoj su Britanci zadržali resore odbrane i inostranih poslova.

1963. – Umro je papa Jovan XXIII, poglavar rimokatoličke crkve od 1958. godine, protagonist reforme katoličke crkve i njenog prilagodjavanja savremenom svetu (“aggiornamente”). Sazvao je 1962. godine Drugi vatikanski koncil koji je nakon njegove smrti nastavio rad na crkvenim reformama.

1965. – Američi astronaut Edvard Vajt izašao je iz svemirskog broda “Džemini 4” i tako postao prvi Amerikanac koji je “šetao” kosmosom, tri i po meseca posle ruskog kosmonauta Alekseja Leonova.

–1968. – U Beogradu, a potom i u drugim univerzitetskim centrima u Jugoslaviji, počele su studentske demonstracije, prve u komunističkoj Jugoslaviji. Protest protiv privilegija komunističkih funkcionera, nezaposlenosti i ugrožavanja osnovnih demokratskih prava prekinut je posle sedam dana nakon što se studentima preko TV Beograd obratio predsednik SFRJ Josip Broz Tito, koji je podržao studente i obećao im brže rešavanje društvenih problema.

1973. – Sovjetski supersonični avion “Tupoljev 144” srušio se u blizini Pariza tokom vazduhoplovne izložbe. Poginulo je svih šet članova posade i sedam francuskih seljaka.

–1977. – Umro Roberto Roselini, italijanski filmski i TV reditelj i scenarista. Jedan od tvoraca italijanskog neorealizma, Roselini je svoj prvi veliki film “Rim, otvoreni grad” snimio 1945. godine i postigao nezapamćeni uspeh. Svoju filmsku promociju u njemu je imala glumica Ana Manjani, a promovisan je i nov pravac u italijanskom filmu – neorealizam.

1989. – Umro je iranski verski vođa, ajatolah Ruholah Homeini, koji se 1979. godine, posle zbacivanja šaha Mohameda Reze Pahlavija, vratio iz izbeglištva u Iran zahvaćen islamskom revolucijom. Pod njegovom vlašću (do smrti), prozapadni Iran pretvoren je u militantnu versku republiku.

1989. – U eksploziji gasovoda na Transibirskoj železnici dignuta su u vazduh dva putnička voza. Poginulo je 575 ljudi, a oko 600 je ranjeno.

1993. – Umro Dragoljub Trailović, novinar, spiker Radio Beograda, glavni urednik “Politike” ,”Politike ekspres” i Informativnog programa Televizije Beograd

1995. – Ministri odbrane NATO-a i EU doneli su odluku o stvaranju Snaga za brzo reagovanje u Bosni, koje će štiti mirovne trupe UN od napada bosanskih Srba.

1999. – Predsednik SR Jugoslavije Slobodan Milošević prihvatio je mirovni plan SAD, EU i Rusije, koji su u Beograd doneli finski i ruski posrednici Marti Ahtisari i Viktor Černomirdin. Plan, koji je podrazumevao dolazak međunarodnih snaga na Kosovo, bio je uslov za prestanak vazdušnih napada NATO-a na Jugoslaviju.

–2001. – Umro je čuveni holivudski glumac Entoni Kvin koji se proslavio ulogom Grka Zorbe u istoimenom filmu.

2004. – U Specijalnom sudu u Sijera Leoneu počelo je suđenje odgovornima za zločine tokom građanskog rata u toj zemlji u kome je stradalo oko 200 ljudi. U junu 2007. godine sud je proglasio trojicu vojnih zapovednika krivim za zločine počinjene od 1991-2002. godine i to je prva presuda tog suda koja se odnosi na period građanskog rata u toj zemlji.

2006. – Skupština Crne Gore usvojila je Deklaraciju nezavisne Crne Gore, čime je formalno proglašena obnova crnogorske državnosti.

–2009. – Umrla je američka pevačica Koko Tejlor zvana “kraljica bluza”, dobitnica brojnih nagrada za bluz muziku kao i nagrade Gremi 1984. godine.♦