25. mart

–1196. Veliki župan Raške Stefan Nemanja predao vlast drugorođenom sinu Stefanu, koji je 1217. krunisan kao prvi srpski kralj. Najstariji sin Vukan kao veliki knez zadržao Zetu, Trebinje, Toplicu i Hvosno, a najmlađi sin Rastko se zamonašio.

1611. Rođen turski putopisac Evlija Čelebija, koji je od 1630. proputovao Osmanlijsko carstvo, a svoja zapažanja objavio u čuvenim “Putopisima” u 10 knjiga.

1807. U Engleskoj zabranjena trgovina robljem.

1821. Grci na Peloponezu počeli ustanak protiv Turaka, koji je posle 12 godina završen priznavanjem nezavisnosti Grčke.

1844. Proglašen Prvi srpski građanski zakonik, koji je odigrao značajnu ulogu u pravnom i društvenom životu Srbije.

–1867. Rođen italijanski dirigent Arturo Toskanini, jedan od najvećih dirigenata XX veka. Dirigovao u milanskoj “Skali”, u operi “Metropoliten” u Njujorku, gde je organizovao i simfonijski orkestar.

–1875. Rođen Branislav Petronijević, jedan od najistaknutijih srpskih i jugoslovenskih građanskih filozofa. Bio profesor Velike škole, potom Beogradskog univerziteta i član Srpske akademije nauka i umetnosti. Pored filozofije, bavio se paleontologijom, biologijom i psihologijom.

–1881. Rođen mađarski kompozitor i pijanista Bela Bartok, čije je delo otvorilo nove pravce razvoja mađarske muzike. U svetskim razmerama jedan od začetnika “nove muzike” XX veka. Kao antifašista 1940. emigrirao u SAD, gde je umro 1945.

1903. – Rođen je srpski revolucionar Blagoje Parović – Šmit, jedan od najistaknutijih rukovodilaca Komunističke partije Jugoslavije pre Drugog svetskog rata, u Španskom građanskom ratu politički komesar 13. internacionalne (francuske) brigade. Prema zvaničnoj verziji, poginuo je u borbi sa španskim fašistima u julu 1937. u bici kod Brunete, ali su kasnija verodostojna svedočenja upućivala na zaključak da ga je zapravo ubio agent sovjetske političke policije NKVD, čime je Josif Staljin otklonio mogućnost izbora Parovića za generalnog sekretara KPJ. Posle zavođenja Šestojanuarske diktature 1929, kojom su zabranjene političke stranke, emigrirao je u ŠSR i Kominterna ga je slala u Nemačku i druge zemlje kao partijskog instruktora. Član Politbiroa Centralnog komiteta KPJ postao je 1934, bio je delegat KPJ na Sedmom kongresu Kominterne 1935, a u Španiji je predstavljao Centralni komitet KPJ pri Centralnom komitetu Komunističke partije Španije.

–1918. Umro francuski kompozitor Klod Ašil Debisi, tvorac muzičkog impresionizma i jedan od utemeljivača moderne muzike.

1923. Sletanjem aviona na liniji Pariz-Carigrad na aerodrom u Pančevu Jugoslavija postala deo tada malobrojne porodice država povezanih vazdušnim saobraćajem.

1924. U Grčkoj s prestola zbačen kralj Đorđe II, Grčka proglašena za republiku.

1937. Italija i Kraljevina Jugoslavija sklopile sporazum o međusobnoj miroljubivoj politici, “Uskršnji pakt”.

1941. Kraljevina Jugoslavija pristupila Trojnom paktu Nemačke, Italije i Japana. Protokol u Beču potpisali predsednik Vlade Dragiša Cvetković i ministar inostranih poslova Aleksandar Cincar Marković.

1957. Belgija, Zapadna Nemačka, Italija, Luksembrug, Francuska i Holandija potpisale Rimski ugovor po kojem je 1. januara 1958. osnovano Evropsko zajedničko tržište. Organizacija kasnije nazvana Evropska ekonomska zajednica, danas Evropska unija.

1975. U Rijadu ubijen kralj Fejsal. Ubica, kraljev sinovac, princ Fejsal Musaid, javno pogubljen u Rijadu u junu, a nov kralj Saudijske Arabije postao Fejsalov brat Halid Ibn Abdul Aziz.

1991. Prema brojnim izvorima, na tajnom sastanku u Karađorđevu predsednici Srbije i Hrvatske Slobodan Milošević i Franjo Tuđman se dogovorili o podeli Bosne i Hercegovine i rušenju reformske jugoslovenske vlade premijera Ante Markovića. Održavanje tog sastanka i dogovor nikada nisu zvanično potvrđeni, ali kasnije brojni izvori saopštili da za to imaju čvrste dokaze.

–1991. Umro srpski pozorišni, filmski i TV-glumac Milutin Mića Tatić, junak TV-serije za decu “Na slovo, na slovo”. Najmlađe slušaoce Radio Beograda godinama budio emisijom “Dobro jutro, deco”.

1993. Višemesečni pregovori o Bosni i Hercegovini u Njujorku završeni neuspehom. Mirovni plan kopredsednika Međunarodne konferencije o Jugoslaviji Sajrusa Vensa i lorda Dejvida Ovena potpisali bosanski Hrvati i muslimani, a lider bosanskih Srba Radovan Karadžić to odbio, smatrajući da su predložene mape neprihvatljive za Srbe.

1994. Neonacisti bacili bombu na sinagogu u Libeku, što se smatra prvim takvim incidentom od kraja Drugog svetskog rata u Nemačkoj.

1999. Vlada Jugoslavije prekinula diplomatske odnose sa SAD, Velikom Britanijom, Francuskom i Nemačkom zbog agresije NATO na Jugoslaviju. Posle prvih vazdušnih udara na području Prištine i još osam gradova u Srbiji, u centru Beograda demolirani kulturni centri SAD, Nemačke, Francuske i Velike Britanije.

1999. U požaru koji je zahvatio oko 30 vozila u tunelu ispod Mon Blana poginulo najmanje 40 osoba.

–2002. Film “Ničija zemlja” bosanskog reditelja Danisa Tanovića dobio “Oskara” za najbolji strani film.

2002. U zemljotresu u Avganistanu i severozapadnom Pakistanu život izgubilo oko 1.800 osoba, a njih preko 2.000 povređeno.

2003. Vlada Srbije odlučila da raspusti Jedinicu za specijalne operacije MUP Srbije, u kojoj su bili i osumnjičeni za različita ubistva, između ostalih i premijera Srbije Zorana Đinđića.♦