19. mart

–1993. – U Narodnoj biblioteci Srbije osnovana “Zadudžbina Desanke Maksimović”, nekoliko nedjelja poslije smrti pjesnikinje, s ciljem da pomaže objavljivanje i prevođenje na strane jezike njenih djela i da podstiče pjesničko stvaralaštvo.

1563. Mirom u Amboazu završen prvi verski rat u Francuskoj posle kojeg su protestanti dobili ograničenu slobodu veroispovesti. Protestantski ratovi potresali Francusku više od 30 godina.

1628. Englezi u Americi osnovali koloniju Masačusec.

1796. Republika Francuska donela Dekret o slobodi štampe, koji je po dolasku Napoleona na vlast dve godine kasnije prestao da važi, a štampa podvrgnuta strogoj cenzuri.

1812. Španski parlament u Kadisu usvojio liberalni ustav, koji je postao ideal slobodoumnih težnji građanske klase u evropskim državama. Posle povratka na presto 1813. kralj Ferdinand VII ukinuo Ustav i obnovio feudalno-apsolutistički poredak, ali posle izbijanja ustanka 1820. bio prisiljen da ga vrati na snagu.

1813. Rođen škotski misionar i istraživač Afrike Dejvid Livingston, 1855. otkrio Viktorijine vodopade. Prvi istraživao pustinju Kalahari, basen reke Zambezi i izvorište reke Kongo. Kao najveći britanski istraživač Afrike, sahranjen u Vestminsterskoj katedrali u Londonu.

1629. – Rođen ruski car Aleksej Mihajlovič Romanov, otac Petra Velikog, koji je tokom vladavine od 1645. do 1676. ugušio pobune kmetova i gradskog stanovništva i pobunu donskih kozaka pod Stepanom Razinom. Podržao je ustanak ruskih kozaka u Ukrajini koji je protiv Poljaka predvodio zaporoški hetman Bogdan Hmeljnicki i potom je u ratu od 1654. do 1667. potukao poljsku vojsku i pripojio Ukrajinu do rijeke Dnjepar, uključujući grad Kijev. Učvrstio je centralnu vlast, pripojio istočne djelove Sibira i razvio trgovinu s Kinom, Persijom i evropskim zemljama.

1861. Englezi, posle višegodišnjih borbi, ugušili pobunu domorodačkog stanovništva Maora na Novom Zelandu, a oni se povukli u unutrašnjost ostrva.

1872. Rođen ruski baletski koreograf Sergej Pavlovič Djagiljev, osnivač čuvene grupe “Ruski balet”, koja je sa izuzetnim uspehom nastupala od 1909. do 1929.

1900. – Rođen francuski nuklearni fizičar i hemičar Žan Frederik Žolio, poznat kao Žan Frederik Žolio Kiri, koji je sa suprugom Irenom – kćerkom nobelovaca Pjera i Marije Kiri – 1935. podijelio Nobelovu nagradu za hemiju. Prvi su stvorili vještačke radioaktivne supstance: nuklide fosfora, azota, silicijuma. Eksperimentalno su dokazali da se svjetlost može preobratiti u čestice. Od 1946. je rukovodio Komesarijatom za atomsku energiju i pod njegovim rukovodstvom je 1948. konstruisan prvi francuski atomski reaktor.

1920. SAD odbile da potpišu Versajski ugovor posle Prvog svetskog rata i da se priključe Društvu naroda, zbog bojazni od uvlačenja u rat u slučaju napada na neku članicu Društva.

1930. Umro engleski državnik Artur Džejms Balfur, premijer Velike Britanije od 1902. do 1906. Kao šef diplomatije 1917. objavio plan o stvaranju nacionalne države Jevreja u Palestini.

–1933. – Rođen američki pisac Filip Rot, duhovit i provokativni slikar običaja i psihologije druge generacije američkih Jevreja i jevrejsko-nejevrejskih odnosa. Djela: romani “Grudi”, “Naša banda”, “Prepuštanje”, “Portnojeva boljka”, “Veliki američki roman”, “Profesor želje”, “Kad je bila dobra”, “Moj život muškarca”, “Oslobođeni Cukerman”, zbirka priča “Zbogom, Kolumbus”, eseji “Čitajući sebe i druge”.

1945. Velika Britnija priznala Vladu Demokratske Federativne Jugoslavije, na čelu s Josipom Brozom Titom. Posle Velike Britanije, DFJ priznale i SAD, 18. marta, i SSSR, 29. marta.

–1950. Umro američki pisac Edgar Rajs Barouz, poznat po seriji popularnih pustolovnih romana o Tarzanu.

1970. Šefovi vlada Istočne i Zapadne Nemačke Vili Brant i Vili Štof sreli se u Erfurtu, što je bio prvi susret zvaničnika dve zemlje od podele Nemačke 1949.

1977. U predsedničkoj rezindenciji u Brazavilu ubijen predsednik Konga Marijen Nguabi. Za ubistvo optužen i potom pogubljen bivši šef države Alfons Masamba Deba. Vlast preuzela vojna hunta, a za predsednika u aprilu 1977. proglašen pukovnik Joakim Jombi Opango.

1978. Izraelska vojska okupirala veći deo juga Libana.

1991. Narodna skupština Srbije preuzela ovlašćenja raspuštene Skupštine Kosova i razrešila dužnosti Rizu Sapundžiju, člana Predsedništva SFRJ sa Kosova.

–1993. – U Narodnoj biblioteci Srbije osnovana “Zadudžbina Desanke Maksimović”, nekoliko nedjelja poslije smrti pjesnikinje, s ciljem da pomaže objavljivanje i prevođenje na strane jezike njenih djela i da podstiče pjesničko stvaralaštvo.

1994. Trupe Vlade u Pnom Penu zauzele grad Pailin na istoku Kambodže, glavno uporište maoističkog gerilskog pokreta “Crveni Kmeri”.

1994. U eksploziji bombe podmetnute u podzemnu železnicu u glavnom gradu Azerbejždana Bakuu poginulo 12, povređeno više od 50 osoba.

1996. Policija Federacije Bosne i Hercegovine ušla u Grbavicu, poslednju sarajevsku opštinu koju su u bosanskom ratu držale srpske snage. Time završen transfer vlasti u sarajevskim opštinama koje su prema Dejtonskom sporazumu pripale Federaciji BiH. Najveći deo srpskog stanovništva dva dana ranije napustio Grbavicu, a prema podacima Ifora, tokom transfera vlasti iz Sarajeva se iselilo oko 60.000 Srba.

1996. U glavnom gradu Filipina Manili u požaru u jednoj diskoteci poginulo najmanje 150 osoba.

–1997. Umro američki slikar holandskog porekla Vilem de Kuning, utemeljivač apstraktnog ekspresionizma, koji je četrdesetih godina XX veka preobrazio slikarstvo u SAD.

1999. Libija se saglasila da škotskom pravosuđu do 6. aprila 1999. preda dva Libijca osumnjičena da su u decembru 1988. izazvala eksploziju američkog putničkog aviona “boing 747” iznad Lokerbija u Škotskoj, a u kojoj je poginulo 270 osoba.

1999. U eksploziji bombe koju su čečenski teroristi aktivirali na pijaci u južnom ruskom gradu Vladikavkaz poginulo više od 50 osoba.

1999. Posle neuspelih pregovora Srba i kosovskih Albanaca u Parizu, predsednik SAD Bil Klinton izjavio da je “prag prekoračen” i da problem Kosova ugrožava nacionalne interese SAD. Diplomate zapadnih zemalja počele da napuštaju Beograd, a međunarodni verifikatori Kosovo.

2001. Socijalista Bertran Delano, pobedivši na izborima, postao prvi gradonačelnik Pariza iz redova levice.

2002. Zimbabve na godinu dana suspendovan iz Komonvelta.♦