3. oktobar

<<<1977. – Umro je srpski književni i pozorišni kritičar i istoričar književnosti Velibor Gligorić, predsednik Srpske akademije nauka i umetnosti od 1965. do 1971, profesor Beogradskog univerziteta. Bio je direktor drame i upravnik Narodnog pozorišta u Beogradu, upravnik Jugoslovenskog dramskog pozorišta i urednik više časopisa, iskazavši se kao zastupnik realizma i oštar polemičar.

1209. – Nemački kralj Oto IV (Otto) krunisan je zarimsko – nemačkog cara. Tokom tri naredne godine napao je Toskanu, Siciliju i južnu Italiju, zbog čega ga je papa Inokentije III ekskomunicirao.
1582. – Četvrti oktobar označen je kao poslednji dan Julijanskog kalendara u Papskoj državi, Španiji i Portugalu. Gregorijanski kalendar stupio je na snagu narednog dana sa datumom 15. oktobar, a ubrzo su ga prihvatile gotovo sve katoličke države. Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca prihvatila je taj kalendar za područje Srbije, Crne Gore i Makedonije 19, odnosno 31. januara 1919.
1669. – Umro je holandski slikar Harmens fan Rajn Rembrant (Harmensz van Rijn Rembrandt), jedan od najvećih majstora u istoriji slikarstva. Uradio je oko 650 uljanih slika, oko 300 gravira i oko 2.500 crteža, uključujući remek dela svetske baštine kao što su “Noćna straža”, “Izgubljeni sin”, “Čas anatomije doktora Tulpa”.
1814. – Rođen je ruski pesnik Mihail Jurjevič Ljermontov. Zbog svojih slobodoumnih stihova, dva puta je po kazni bio slat na Kavkaz. Njegova dela napisana još u dečačkom dobu predstavljaju izuzetno zrela pesnička ostvarenja, te su ušla u sve pesničke zbirke i antologije. Pisao je poeme: “Demon”, “Pesma o trgovcu Kalašnikovu”, “Mciri”, pesme: “Prorok”, “Pesnik”, “Izlazim sam na put…”, “Jedro”, “Povodom pesnikove smrti”, “Misao”, “Otadžbina”, “Zbogom, neumivena Rusijo…”, “Oblaci”, dramu “Maskarada” i roman “Junak našeg doba”.
1830. – Belgija je postala nezavisna država, izdvojivši se iz Ujedinjenog Kraljevstva Holandije koje je osnovano na Bečkom kongresu 1815.
1853. – Turska je, uz podršku Velike Britanije i Francuske, objavila rat Rusiji, nakon što je Rusija odbila da se povuče iz podunavskih kneževina Vlaške i Moldavije koje je okupirala da bi, kako je obrazložila, zaštitila pravoslavne podanike na teritoriji Otomanskog carstva.
1865. – Pruski kancelar Oto fon Bizmark (Otto von Bismarck) ifrancuski car Napoleon III postigli su u Bijaricu sporazum da Pruska preuzme vrhovno vođstvo u Nemačkoj. Pet godina kasnije izbio je francusko-pruski rat u kojem je Napoleon III zarobljen, a u Francuskoj je 4. oktobra 1870. ponovo uspostavljena republika.
1878. – Prvi ambasador Kine u SAD Čen Lan Pin predao je akreditive američkom predsedniku Raterfordu Hejsu (Rutherford Hayes).
1892. – Rođen je austrijski državnik Engelbert Dolfus (Dollfuss), kancelar od 1932 do 1934, koji se protivio pripajanju Austrije nacističkoj Nemačkoj. Zbog upornog odupiranja Hitlerovoj nameri, austrijski nacisti su ga ubili u Beču u julu 1934.
1918. – Boris III postao je car Bugarske, nakon što je njegov otac Ferdinand I abdicirao. Godine 1923. zaveo je diktaturu u zemlji, a u Drugom svetskom ratu bio je saveznik nacističke Nemačke.
1929. – Proglašena Kraljevina Jugoslavija.
1933. – Predsednik Rusije Boris Jeljcin upotrebio je tenkove da bizauzeo zgradu parlamenta u koju su se zabarikadirali poslanici, nakon što je 21. septembra raspušten parlament. Potpredsednik Rusije Aleksandar Ruckoj i lideri parlamenta predali su se vojnicima lojalnim Jeljcinu posle desetočasovnog tenkovskog napada i pogibije najmanje 300 ljudi.
1944. – Raspušten je koncentracioni logor na Banjici u Beogradu,koji su nemačke okupacione vlasti osnovale u junu 1941. Prema nepotpunim podacima, kroz taj logor prošlo je oko 100.000 zatvorenika, od kojih je oko 80.000 ubijeno.
1957. – SSSR je lansirao u orbitu oko Zemlje prvi veštačkisatelit, “Sputnjik 1”, nakon čega je počelo sovjetsko-američko nadmetanje u osvajanju svemira.
1965. – Papa Pavle VI postao je prvi papa koji je posetio SAD i koji se obratio narodima sveta sa govornice UN u Njujorku, pozivajući ih na uspostavljanje trajnog i pravednog mira u svetu.
1966. – Britanska afrička kolonija Basutolend stekla je nezavisnost pod nazivom Lesoto.
1970. – Od prekomerne doze droge umrla je američka pevačica Dženis Džoplin (Janis Joplin), najpoznatija bela pevačica bluza.
1974. – Amerikanac Dejvid Kunst (David) postao je prvi čovek kojije obišao svet pešice. Na putovanje dugo 23.250 kilometara on je krenuo 20. juna 1970.
1977. – Umro je srpski književni i pozorišni kritičar i istoričar književnosti Velibor Gligorić, predsednik Srpske akademije nauka i umetnosti od 1965. do 1971, profesor Beogradskog univerziteta. Bio je direktor drame i upravnik Narodnog pozorišta u Beogradu, upravnik Jugoslovenskog dramskog pozorišta i urednik više časopisa, iskazavši se kao zastupnik realizma i oštar polemičar. Dela: “Kritike”, “Lica i maske”, “Matoš – Dis – Ujević”, “Pozorišne kritike”, “Srpski realisti”, “Ogledi i kritike”, “U vihoru”, “Branislav Nušić”, “Portreti”, “Senke i snovi”, “Knjiga života”, “Kuća smrti”, “Hronika jednog doba”.
1977. – UN su proklamovale Opštu deklaraciju o zaštiti životinja, a 4. oktobar proglašen je Svetskim danom zaštite životinja.
1992. – Vlada Mozambika i pobunjenici potpisali su mirovni sporazum, čime je okončan 16-godišnji građanski rat u toj afričkoj zemlji.
1999. – Komandant ustaškog logora u Jasenovcu u Drugom svetskomratu Dinko Šakić osuđen je u Zagrebu na 20 godina zatvora. U tom, najvećem koncentracionom logoru u Jugoslaviji, ubijeno je nekoliko stotina hiljada ljudi, uglavnom Srba, Jevreja i Roma, kao i hrvatskih antifašista.
2000. – Ustavni sud SR Jugoslavije poništio je predsedničke izbore održane 24. septembra na kojima je kandidat opozicije Vojislav Koštunica pobedio kandidata levice i dotadašnjeg predsednika Slobodana Miloševića. Na poziv Demokratske opozicije Srbije (DOS) da se 5. oktobra okupe u protestu isped Savezne skupštine, građani iz cele Srbije krenuli su prema Beogradu probijajući policijske blokade na putevima.
2001. – Ruski avion Tupoljev-154 koji je iz Izraela leteo za Moskvu pao je u Crno more pogođen raketom koju je greškom ispalila ukrajinska vojska na vojnoj vežbi. Poginulo je 78 putnika i članova posade.
2004. – Umrla je američka glumica Dženet Li (Janet Leigh),poznata po ulozi u Hičkokovom filmu “Psiho”.♦