Može li Istra da se odvoji od Hrvatske?

Iako je referendum u Kataloniji formalno nelegalan, svima je jasno da će ishod, ma kakav god bio, potpuno promeniti budućnost Španije. Posljednje nedelje pokazali su da je jaz između Španije i Katalonije velik, a kako god referendum da završi, ova priča nije ni blizu kraja. Samo treba videti u kojem će se smeru stvari razvijati.

U Hrvatskoj na društvenim mrežama se ova dva dana poteglo još jedno pitanje, pitanje Istre. Ima li Istra pravo na samostalnost i, bez obzira ima li ili nema zakonsko pravo, postoji li mogućnost da se to pitanje jednog dana otvori?
Istra je jedna od retkih županija koje su u stanju same sebe da finansiraju. Stanovnici Istre u budžet uplaćuju puno više nego što iz njega dobiju nazad. Oko 800 milijuna kuna godišnje više. Dakle, osim sebe, Istrijani financiraju i ostale krajeve Hrvatske. S druge strane, vlade se redovito prave gluve na predloge iz Istre da se država regionalizuje.
Istra je u sastav Hrvatske došla posle Drugog svetskog rata. U maticu zemlju vratili su je Tito i partizani, ali u očuvanju dugo godina ugroženog hrvatskog identiteta u Istri veliku je ulogu odigralo katoličko sveštenstvo. Istra je, dugo je bila podeljena između Venecije i Habsburške monarhije. U sastav Hrvatske došla je tek nakon osnivanja druge Jugoslavije. Hrvatski identitet u Istri našao se posebno na udaru talijanskih fašista dvadesetih i tridesetih godina prošlog veka koji su u talijanizaciji Istre išli toliko daleko da su razbijali glagoljaške spomenike kako bi uništili istorijski trag slovenskog, identiteta. No, ulaskom partizana u Istru, ona postaje deo Hrvatske. Tu je i danas. U Istri politički deluje IDS kao najsnažnija i jedina relevantna regionalna stranka u Hrvatskoj, a zanimljivo je i to što HDZ tu nikada nije uspeo da postane snažan kao u drugim delovima zemlje.
Iako danas nema ozbiljnijeg pokreta koji bi promovirao istarsku nezavisnost istarski političari, okupljeni uglavno oko IDS-a, ne skrivaju da žele Istru da vide kao region. U prvom redu, Istrijani su nezadovoljni centralizovanom državom u kojoj puno više novca uplaćuju u budžet nego što iz njega dobijaju.
Statistika govori da svaki stanovnik Istre godišnje uplati 3800 kuna viška.
A da Istra ima pravo na nezadovoljstvo, na fiskalnom planu pokazuju i brojke. Tako je u maju 2015. godine predstavljena studija Instituta za javne financije koja nosi naziv „Učinci decentralizacije u Republici Hrvatskoj na ekonomski i fiskalni položaj Istarske županije“.
U Istri se, prema nalazima studije, svake godine ostvari višak od prosečno gotovo 800 milona kuna. Radi se o razlici između prihoda koji se svake godine u Istri prikupi i rashoda koji se u Istri ostvari. To znači da Istra svake godine u državnu blagajnu uplati 800 milijuna kuna viška.
Iznos od 800 milijuna kuna koji se ostvari na području Istarske županije dostatan je za izgradnju jedne bolnice i univerzitetskog kampusa godišnje, pisao je IDS na svojim stranicama kad je studija objavljena. Drugim rečima, Istra je, za vrednost novca kojeg je od početka projekta izgradnje nove bolnice u Puli 2003. godine uplatila u državnu blagajnu, mogla da izgradi 16 bolnica, naveli su IDS-ovci tada konkretan primjer.
“Odnosno, Istarska bi županija za tri godine mogla samostalno da otplati investiciju veličine jednog Pelješkog mosta. Preračunavanje brojki po broju stanovnika pojedine županije pokazuje da svaki stanovnik Istarske županije godišnje u centralnu državnu blagajnu uplati 3.826,00 kn više nego što je potrebno. Nalazi studije pokazali su da samo četiri županije mogu zadovoljavati sve javne funkcije bez pomoći iz drugih izvora i to grad Zagreb, Istarska županija, Primorsko-goranska županija i Zagrebačka županija. Sve ostale županije beleže negativne neto fiskalne pozicije što znači da ne bi mogle da opstanu bez državnih intervencija ili zaduživanja”, zaključuje IDS u saopštenju iz maja 2015. godine. Iako je reč o izveštaju starom nekoliko godina, u međuvremenu se praktično ništa nije promenilo.(Agencije)♦