6. maj

1868. – Rođen srpski matematičar Mihajlo Petrović, osnivač Beogradske matematičke škole, profesor Univerziteta u Beogradu, član Srpske kraljevske akademije i mnogih inostranih akademija nauka. Kao dečak je naučio ribarski zanat, potom položio majstorski ispit ribarskog esnafa i tako dobio nadimak “Mika Alas”. Napisao je više od 400 radova iz teorijske i primijenjene matematike, matematičke fizike i hemije, mehanike, geometrije i opšte fenomenologije.

1626. – Holandski naseljenik Peter Minuit od Indijanaca kupio ostrvo Menhetn – na kojem je kasnije izgrađen Njujork – za drangulije čija vrednost nije premašivala 25 dolara.

1758. – Rođen jedan od vođa Francuske revolucije – Maksimilijan Fransoa Izidor de Robespjer, predvodnik partije jakobinaca i začetnik revolucionarnog terora. Zbog političkog poštenja narod Pariza ga je nazvao “Nepodmitljivi”. Odigrao je ključnu ulogu odlučivanja o pogubljenju kralja Luja Šesnestog 21. januara 1793, obaranju s vlasti žirondinaca krajem maja 1793. i uspostavljanju jakobinske diktature od juna 1793. do kraja jula 1794. Kao član “Odbora javnog spasa” bio je stvarni šef revolucionarne vlade i uticao je na Konvent da donese dekrete o ukidanju svih feudalnih obaveza, vraćanju opštinske zemlje seljacima, konfiskaciji imovine emigranata, ukidanju ropstva u francuskim kolonijama. Ustanovio je revolucionarni kalendar s novim praznicima i nazivima meseci /termidor, brimer, friktidor…/. “Ukinuo” je hrišćanstvo, zaveo novu veru u “Vrhovno biće” i postao njen prvosveštenik. Boreći se protiv spoljne intervencije, bio je inicijator stvaranja revolucionarne armije. Poslao je na giljotinu sve prvake revolucije i saborce koji su zastupali drukčije ideje ili se protivili teroru. Kad je krupna buržoazija izvela termidorski prevrat 27. jula 1794, sutradan su na giljotini okončali život on i ostale jakobinske vođe.

1804. – U Ostružnici kod Beograda počela ustanička skupština radi uspostavljanja sudskih i upravnih vlasti na oslobođenoj teritoriji, koju je sazvao vođa Prvog srpskog ustanka Karađorđe. Tokom skupštine, okončane 15. maja, propao je pokušaj nekih starješina da je usmere protiv Karađorđa i ponovo postave pitanje vođstva ustanka.

1840. – Puštene u promet prve poštanske marke u Velikoj Britaniji – od jednog i dva penija s likom kraljice Viktorije Prve.

1856. – Rođen austrijski lekar jevrejskog porekla Sigismund Frojd, poznat kao Sigmund Frojd, osnivač psihoanalize, lekar za nervne bolesti i profesor nervne patologije na Univerzitetu u Beču. Pred nacistima je 1938. emigrirao u London, gde je 1939. umro. Posebno je isticao značaj nesvesne psihe i seksualnog nagona na psihički život ljudi. Njegove psihoanalitičke studije su znatno uticale i na literaturu i na filozofiju. Objavio je veliki broj dela i psihoanalitičkih studija od opšte medicinske, posebno psihoterapijske vrednosti. Bio je kompleksna ličnost u svakom pogledu, a nacionalno se nije nikad do kraja osećao Jevrejinom /zbog čega je imao nesporazuma sa sunarodnicima/, niti pripadnikom austrijske ili nemačke kulture, ali se 1914. – nakratko, do prvih poraza austrugarske vojske u Prvom svetskom ratu od srpske armije – oduševio pohodom Austro-Ugarske protiv, kako je govorio, “drskih Srba”.

1861. – Rođen indijski pisac i filozof Rabindranat Tagore, dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1913. Napisao je više od hiljadu poema, 24 drame, osam romana, najmanje osam tomova pripovedaka, više od 2.000 pesama i mnoštvo eseja. Pisao je na bengalskom jeziku, a poeziju je sam prevodio na engleski. Napustio je tradicionalni književni bengalski i pisao na govornom jeziku. Njegova poezija se odlikuje jednostavnošću emocija i lirskim dostojanstvom jezika, eseji snagom i jasnoćom misli, a romani društvenom svešću. Glavni cilj bilo mu je povezivanje istočne i zapadne kulture. Dela: zbirke pesama “Gradinar”, “Gitandžali”, zbirke pripovedaka “Grupa priča”, “Zlatan čamac”, “Kasna žetva”, “Snovi”, “Nuđenja”, roman “Gora”, lirske drame “Čitra”, “Malini”, publicistički rad “Nacionalizam”.

1862. – Umro američki pisac Henri Dejvid Toro, jedan od najboljih američkih esejista, nazvan “pustinjak Valdena” zato što je od 1845. do 1847. živeo usamljenički u šumama pored jezera Valden. Pisao je protiv ropstva, otimačkog rata SAD protiv Meksika od 1846. do 1848. u korist robovlasničkog Juga, propovedao je vraćanje prirodi i spajao mistiku, filozofiju prirode i transcedentalizam. U najvažnijem delu – zbirci od 18 eseja “Valden”, poznatoj i kao “Život u šumi”, opisao je usamljenička iskustva i poglede na život i društvo. Ostala dela: “Dnevnik” /14 knjiga/, eseji “Građanska neposlušnost”, “Ropstvo u Masačusetsu”, “Odbrana Džona Brauna”.

1868. – Rođen srpski matematičar Mihajlo Petrović, osnivač Beogradske matematičke škole, profesor Univerziteta u Beogradu, član Srpske kraljevske akademije i mnogih inostranih akademija nauka. Kao dečak je naučio ribarski zanat, potom položio majstorski ispit ribarskog esnafa i tako dobio nadimak “Mika Alas”. Napisao je više od 400 radova iz teorijske i primijenjene matematike, matematičke fizike i hemije, mehanike, geometrije i opšte fenomenologije. Tvorac je matematičke fenomenologije, teorije matematičkih spektara koja je praktično primijenjena u astronomskim, statističkim i drugim izračunavanjima i veoma je doprinio matematičkoj analizi, posebno teoriji diferencijalnih jednačina i teoriji funkcija. Dela: “Kvalitativna integracija diferencijalnih jednačina”, “Elementi matematičke fenomenologije”, “Fenomenološko preslikavanje”, “Predavanja o matematičkim spektrima”, putopis “Kroz polarnu oblast”, popularno napisan roman “Jegulje”.

1895. – Rođen američki glumac italijanskog porijekla Rudolf Valentino, najpopularnija filmska zvezda početkom 20. veka. Premda skromnih glumačkih sposobnosti, proslavio se u nemim filmovima ulogama zavodnika, stekavši milione obožavateljki. Filmovi: “Četiri jahača apokalipse”, “Dama s kamelijama”, “Šeik”, “Šeikov sin”, “Krv i pijesak”, “Mladi radža”, “Gospodin Boker”, “Crni orao”.

1915. – Rođen američki filmski glumac i režiser Orson Vels, čiji je prvi film “Građanin Kejn” – delo virtuozne izražajne snage i originalnosti, tehničkih novina i novog načina montaže – jedan od najboljih u istoriji kinematografije. Svako njegovo delo nosi pečat snažne i originalne ličnosti. Dobio je 1971. nagradu “Oskar” za životno delo. Ostali filmovi: režija i gluma – “Veličanstveni Ambersonovi”, “Dama iz Šangaja”, “Magbet”, “Otelo”, “Zrno zla”, “Gospodin Arkaden”, “Proces”, “Ponoćna zvona”, “Istine i laži”, gluma – “Sirotica iz Lokvuda”, “Treći čovek”, “Hotel `Internacional”.

1919. – Na Versajskoj mirovnoj konferenciji posle Prvog svetskog rata poraženoj Njemačkoj oduzete kolonije u Africi.

1932. – Francuskog predsednika Pola Dumea u Parizu ubio ruski emigrant.

1937. – Poginulo 36 putnika najvećeg nemačkog dirižabla “hindenburg”, koji se zapalio posle prelijetanja Atlantika, u trenutku kad je sletao u Lejkharst u američkoj državi Nju Džersi.

1941. – U Gracu u Drugom svetskom ratu nacističke njemačke vođe odlučile da etnički očiste delove Jugoslavije. Deportacijama su podvrgnuti Srbi iz ustaške NDH i Slovenci koji su iz Slovenije preseljavani u Srbiju radi oslobađanja prostora za naseljavanje Nemaca, a Jevreji i Romi su deportovani i ubijani u koncentracionim logorima.

1949. – Umro belgijski pisac flamanskog porekla Moris Meterlink, dobitnik Nobelove nagrade za književnost. Dela: pozorišni komadi “Peleas i Melisanda”, “Mona Vana”, “Plava ptica”, “Princeza Malen”.

1974. – Zapadnonemački kancelar Vili Brant podneo ostavku posle kampanje opozicije zbog špijunske afere u kojoj je otkriveno da je njegov bliski saradnik Ginter Gijom bio istočnonemački špijun.

1981. – SAD proterale sve libijske diplomate, tvrdeći da vlada Libije podržava međunarodni terorizam.

1991. – U Splitu izbile žestoke demonstracije protiv JNA, u kojima je ubijen vojnik Saško Gešovski, a slika davljenja vojnika Svetlanča Nakova obišla je svet.

1992. – Umrla američka filmska glumica nemačkog porekla Marlen Ditrih, koja je snimila više od 50 filmova i važila za najtipičniji primer vamp-glumice. Sahranjena je u rodnom Berlinu, iako je najveći deo života provela u SAD, gde je pobegla od režima Adolfa Hitlera, odbivši 1937. nacističkog diktatora koji joj je ponudio sjajnu umetničku karijeru u Nemačkoj. Filmovi: “Plavi anđeo”, “Žudnja”, “Maroko”, “Šangaj-ekspres”, “Kismet”, “Obeščašćena”, “Svedok optužbe”, “Suđenje u Nirnbergu”.

1993. – Skupština Republike Srpske na Palama odlučila da se o Vens-Ovenovom planu za bivšu BiH, koji je u Atini prethodno potpisao predsednik Republike Srpske Radovan Karadžić, izjasni narod. Na referendumu 15. i 16. maja protiv plana je glasalo 96 odsto birača.

1994. – Francuski predsednik Fransoa Miteran i engleska kraljica Elizabeta Druga otvorili tunel ispod La Manša.

2000. – Irska republikanska armija /IRA/ objavila da je spremna da započne proces razoružanja svojih pripadnika i prihvatila ponovno otvaranje pregovora sa Komisijom za razoružanje Severne Irske.

2007. – Umro jedan od najvećih srpskih pesnika akademik Stevan Raičković.