22. MAJ
22/05/2015
1970. – Umro je jugoslovenski reditelj i scenograf Bojan Stupica. Od 1949. bio je reditelj i jedan od glavnih organizatora u Jugoslovenskom dramskom pozorištu u Beogradu, a od 1957. režirao je u beogradskom Ateljeu 212 i u Narodnom pozorištu.>>>
337. – Umro je rimski car Konstantin I Veliki, prvi rimski car koji je prihvatio hrišćanstvo u Rimskom carstvu. Godine 325. sazvao je prvi hrišćanski sabor u Nikeji.
1455. – Bitkom kod Sent Albansa u Engleskoj je počeo tridesetgodišnji “Rat dveju ruža” između dinastija Lankaster (Lancaster) i Jork (York).
1813. – Rođen Rihard Vagner (Richard Wagner), nemački operski kompozitor. (Tristan i Izolda, Nirnberški majstori pevači, ciklus od 4 opere o Nibelunzima, Loengrin, Leteći holanđanin i druge)
1833. – U Čileu je usvojen ustav kojim je data veća vlast predsedniku, a rimokatolička vera proglašena državnom.
1859. – Rođen je engleski pisac Artur Konan Dojl (Arthur Conan Doyle), proslavljeni autor kriminalističkih romana u kojima su glavni junaci detektiv Šerlok Holms (Sherlock Holmes) i njegov prijatelj dr Votson (Watson).
1873. – Umro je italijanski pisac Alesandro Manconi (Alessandro Manzoni), čije su delo i ideje snažno uticale na nacionalni pokret “rizorđimento” četrdesetih godina 19. veka (“Verenici”, posmrtna oda Napoleonu I Bonaparti (Bonaparte) “Svete himne”, drame “Grof Karmanjola”, “Adelki”).
1885. – Umro je francuski književnik Viktor Igo (Victor Hugo), uz Balzaka (Balzac) najznačajnija ličnost u francuskoj književnosti. Od 1841. je član Akademije, a od 1845. poslanik u parlamentu gde se zalaže za slobodu štampe, ukidanje smrtne kazne i socijalne reforme. Nakon državnog udara Napoleona Bonaparte, odlazi u 19-godišnje izgnanstvo gde je napisao najpoznatija dela, romane “Jadnici” i “Zvonar Bogorodične crkve”.
1907. – Rođen je engleski pozorišni i fimski glumac, režiser i producent Lorens Olivije (Laurence Olivier), jedan od najboljih tumača Šekspirovih (Shakespeare) likova, dobitnik Oskara za film “Hamlet”. Godine 1970. dobio je plemićku titulu.
1914. – Velika Britanija je od Anglo-persijske naftne kompanije preuzela kontrolu nad naftnim izvorima u Persijskom zalivu.
1924. – Rođen u Francuskoj Šarl Aznavur (Charles Aznavour), proslavljeni francuski pevač, šansonjer, kompozitor i glumac. On je dete jermenskih imigranata (pravo ime Chahnour Varinag Aznavourian). Proglašen za Oficira Legije Časti 1997. godine.
1939. – Hitler i Musolini potpisali su “Čelični pakt” o desetogodišnjem vojnom i političkom savezu Nemačke i Italije.
1943. – U Moskvi je saopšteno da je raspuštena Komunistička internacionala (Kominterna). Smatra se da je to bio Staljinov gest dobre volje prema zapadnim saveznicima u Drugom svetskom ratu.
1946. – Rođen jedan od najboljih britanskih fubalera, Irac Džorž Best.
1970. – Umro je jugoslovenski reditelj i scenograf Bojan Stupica. Od 1949. bio je reditelj i jedan od glavnih organizatora u Jugoslovenskom dramskom pozorištu u Beogradu, a od 1957. režirao je u beogradskom Ateljeu 212 i u Narodnom pozorištu.
1972. – Predsednik SAD Ričard Nikson (Richard Nixon) sreo se u Moskvi s predsednikom Vrhovnog sovjeta SSSR Leonidom Brežnjevom, kao prvi američki predsednik koji je posetio Sovjetski Savez.
1989. – Indija je izvršila probu svoje prve rakete zemlja-zemlja srednjeg dometa.
1991. – Ubijen u atentatu Radživ Gandi (Rajiv Gandhi), predsednik Indije, sin Indire Gandi, unuk Džavaharlala Nehrua.
1992. – Generalna skupština UN primila je u punopravno članstvo tri bivše jugoslovenske republike Sloveniju, Hrvatsku i Bosnu i Hercegovinu. Istog dana u Sarajevu je postignut sporazum između predstavnika JNA i Predsedništva BiH o mirnom povlačenju vojnika i pitomaca, državljana SR Jugoslavije, iz vojnih kasarni u Sarajevu i Pazariću.
1997. – Ruski predsednik Boris Jeljcin smenio je ministra odbrane i nekoliko generala, nakon što su odbili da smanje budžet i da izvrše reorganizaciju vojske.
2002. – Bivši član Kju Klus Klana, Bobi Frenk Čeri (Bobby Frankk Ćerry) proglašen je krivim za ubistvo četiri devojčice-crnkinje. One su poginule 1963. u eksploziji dinamita koji je on postavio u crkvi u Birmingemu.
2003. – Savet bezbednosti UN ukinuo je 13-godišnje sankcije Iraku, istovremeno dajući SAD i Velikoj Britaniji velika ovlašćenja u vođenju te zemlje i njene naftne industrije.
2003. – Sedamdesetogodišnji Japanac Juićiro Miura (Yuićiro Miura), uspeo je da se popne na Mont Everest i tako postao najstariji čovek koji se ikada popeo na najvišu planinu u svetu.<
NA DANAŠNJI DAN
21. MAJ
1927. – Čarls Lindberg (Charles Lindbergh) prvi preleteo preko Atlantika sam u avionu Duh Sent Luisa (Spirit of St. Louis). Poleteo je 20. maja u 7:52 ujutro iz Amerike, sa aerodroma na Long Ajlendu, u blizini Njujorka. U predvečerje 21. maja sleteo je na aerodrom Burže u okolini Pariza. 100.000 oduševljenih ljudi ga je dočekalo u Francuskoj.>>> 1471. – Rođen je nemački slikar i graver Albreht Direr (Albrecht Duerer), jedan od najvećih renesansnih majstora. Izradio je portrete velike umetničke i
20. MAJ
1349. – Donet je Dušanov zakonik kojim su utvrđena opšta načela uređenja srpske države.>>> 1498. – Portugalski moreplovac Vasko da Gama (Vasco) stigao je u luku Kalikat, na jugozapadu Indije, otkrivši novi morski put oko Rta dobre nade. 1506. – Umro je italijanski moreplovac Kristofor Kolumbo (Cristoforo Columbo), koji je na svojim putovanjima u Novi svet otkrio Ameriku. 1799. – Rođen je francuski pisac Onore de Balzak (Honore, Balzac) Kao protagonist realističkog romana, stvorio je opus od stotinak knjiga pod
19. MAJ
1890. – Rođen je srpski karikaturista Petar – Pjer Križanić, jedan od rodonačelnika srpske i jugoslovenske karikature, pisac i esejista, jedan od osnivača “Ošišanog ježa”. U Beograd je došao 1922. i zaposlio se u “Novom listu”, a 1923. prešao je u “Politiku”. >>> 1535. – Francuski istraživač Žak Kartije (Jacques Cartier) je krenuo na svoje drugo putovanje u Severnu Ameriku, sa tri broda i 110 članova posade medju kojima su bili i dva sina indijanskog poglavice Donakone, koje je Kartije
18. MAJ
323. p. n. e. – Aleksandar Veliki, makedonski kralj i najveći vojskovođa starog veka, umro je u 32. godini života u Vavilonu. >>> 1711. – Rodio se Rudjer Josip Bošković, dubrovački matematičar, astronom i filozof, jedšnji dann od najvećih naučnika svoga vremena. Živeo i radio u Rimu, Milanu, Parizu i Londonu. Po njemu je nazvan jedan od kratera na Mesecu. 1860. – Abrahama Linkolna proglašen za predsednika SAD. 1872. – Rodjen je Bertan Rasel (Bertrand Russell), engleski filozof, književnik,
17.MAJ
1395. – Poginuo je srpski vlastelin Kralj Marko, u narodu poznak kao Marko Kraljević, opevan u narodnim pesmama, ispunjavajući svoju vazalsku obavezu da pomaže vojno sultana Bajazita u bici kod Krajove, u današnjoj Rumuniji. Tirci su vodili bitku sa vlaškim vodjom vojvodom Mirčom. Učestvovao je i despot Stefan Lazarević, kao i Konstantin Dragaš koji je takodje poginuo u boju.⇒ 1102. – Prvi ugarski kralj iz dinastije Arpadovića krunisan je u Biogradu za kralja Hrvatske i Dalmacije. 1395. – U bici
16. MAJ
1898. – Rođena je književnica Desanka Maksimović, jedna od najpopularnijih srpskih pesnikinja (“Pesnik i zavičaj”, “Tražim pomilovanje”, “Nemam više vremena”, “Slovo o ljubavi”).>>> 1532. – Španski osvajač Fransisko Pizaro (Francisco Pizarro) iskrcao se sa malom grupom vojnika na severnu obalu Perua. Savladavši otpor Indijanaca, Španija je 1572. osvojila Peru i držala ga u svom posedu do 1824. 1703. – Umro je francuski pisac Šarl Pero (Charles Perrault), autor čuvene zbirke bajki “Vilinske priče”, u kojoj su i “Mačak u čizmama”,
15. MAJ
1914. – Umro je srpski istoričar i književni kritičar Jovan Skerlić, profesor Beogradskog univerziteta, član Srpske kraljevske akademije. Svojim književnim i javnim radom značajno je uticao na kulturni i politički život u Srbiji na početku 20. veka (“Istorija srpske književnosti”).>>> 1536. – Engleski sud je proglasio krivim za preljubu i incest Anu Bolen (Anne Boleyn), drugu ženu kralja Henrija VIII (Henry), i njenog brata lorda Rošfora (Rocheford) i osudio ih na smrt. 1571. – Tatari su osvojili i zapalili Moskvu.
14. MAJ
1932. – U Londonu je umro srpski političar, istoričar i ekonomist Čedomilj Mijatović, član Srpske kraljevske akademije. Kao šef srpske diplomatije potpisao je 1881. tajnu konvenciju sa Austro-Ugarskom. Prvi je u Srbiji počeo da izučava privrednu istoriju<<< 1316. – Rođen je Karlo IV Luksemburški, kralj Češke od 1346, rimsko – nemački car od 1355. U Pragu je osnovao prvi univerzitet u srednjoj Evropi (1348). 1610. – Ubijen francuski kralj Anri IV. 1643. – Na francuski presto došao je četvorogodišnji Luj
