14.AVGUST

14/08/2015 Off By

1867. – Knez Srbije Mihailo Obrenović sa Grcima zaključio ugovor o savezu u okviru nastojanja da se balkanski hrišćani zajednički oslobode porobljivačkog islamskog Otomanskog carstva.>>>

1040. – Škotskog kralja Dankana ubio Makbet, koji je potom vladao 17 godina. Makbet vladavina, posebno način na koji je zaposeo škotski tron, inspirisala je engleskog pisca Viljema Šekspira za jednu od njegovih najpoznatijih drama.

1385. – Pobedom u bici kod Alžubarote portugalske snage sprečile pokušaj invazije kralja Kastilje Huana Prvog, čime je osigurana nezavisnost Portugalije.

1777. – Rođen danski fizičar Hans Kristijan Ersted, osnivač nauke o elektromagnetizmu. Otkrio je magnetski učinak električne struje. Njegovo glavno delo “Ekperimenta circa efectum conflictus electrici in acum magnetićem” znatno je uticalo na francuskog fizičara i matematičara Andrea Marija Ampera. Njemu u čast jedinica za jačinu magnetnog polja u elektormagnetskom CGS sistemu nazvana je “Ersted” / oznaka Oe /.

1784. – Na ostrvu Kodijak pored Aljaske osnovana prva ruska kolonija. SAD su od Rusije 1867. kupile Aljasku za samo 7,2 miliona dolara.

1867. – Rođen je engleski pisac Džon Golsvorti, snažan kritičar društva koje je u svojoj udobnosti neosetljivo za bedu i patnje siromašnih, dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1932. U glavnom delu, trilogiji o Forsajtima / “Saga o Forsajtima”, “Moderna komedija”, “Konac dela” /, kritički je analizirao englesko društvo. Pisao je i drame, uključujući “Srebrnu kutiju”, “Borbu” i “Pravdu”, u kojima su ljudi žrtve “slepih sila” – zakona, javnog mnjenja, novca – koje vitlaju i gospodare njihovim sudbinama.

1867. – Knez Srbije Mihailo Obrenović sa Grcima zaključio ugovor o savezu u okviru nastojanja da se balkanski hrišćani zajednički oslobode porobljivačkog islamskog Otomanskog carstva.

1893. – Francuska postala prva država u kojoj je uvedena obaveza stavljanja registarskih tablica na motorna vozila.

1900. – Zauzimanjem Pekinga u Kini ugušen “Bokserski ustanak” seljaka i gradske sirotinje protiv domaćih feudalaca i inostrane okupacije zemlje. Ustanak je u krvi ugušio međunarodni kazneni ekspedicioni korpus sastavljen od trupa Velike Britanje, SAD, Rusije, Nemačke, Japana, Francuske, Italije i Austro-Ugarske.

1920. – U Beogradu potpisan ugovor o stvaranju “Male Antante”, vojno-odbrambenog saveza Čehoslovačke i Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, po ugledu na “Veliku Antantu” u Prvom svetskom ratu Francuske, Rusije i Velike Britanije. Cilj “Male Antante”, saveza oslonjenog na Francusku, kojoj se 1921. priključila Rumunija, bilo je sprečavanje obnove Austro-Ugarske i očuvanje granica tri zemlje prema Mađarskoj, utvrđenih mirovnim ugovorima posle Prvog svetskog rata.

1934. – U prvi nacistički koncentracioni logor Dahau kod Minhena stigle prve kompozicije zatvorenika, protivnika režima Adolfa Hitlera, koji je otpočeo hajku na sve napredne Nemce. Kasnije je u Drugom svetskom ratu u tom logoru ubijeno 70.000 zatočenika iz okupirane Evrope.

1936. – Posle izbijanja fašističke pobune protiv španske republikanske vlade, osnovana je jedna od prvih dobrovoljačkih međunarodnih brigada koja je dobila naziv “Pariska komuna”. U internacionalnim brigadama u Španskom građanskom ratu borilo se oko 35.000 dobrovoljaca iz 53 zemlje, uključujući 1.700 Jugoslovena.

1941. – Britanski premijer Vinston Čerčil i predsednik SAD Frenklin Delano Ruzvelt u Drugom svetskom ratu potpisali “Atlantsku povelju”, koja je kasnije postala temelj Povelje UN. “Atlantska povelja” je uključivala pravo naroda da izabere oblik vlasti u svojoj zemlji i da teritorijalna promena nije zakonita bez slobodno izraženog pristanka zainteresovanog naroda.

1945. – Japan prihvatio savezničke uslove bezuslovne kapitulacije, čime je okončan Drugi svetski rat.

1949. – Konrad Adenauer postao prvi kancelar Zapadne Nemačke.

1956. – Umro je nemački pisac Eugen Bertolt Breht Fridrih, jedan od najvećih dramskih autora i teoretičara pozorišta 20. veka. Svetsku slavu je stekao “prosjački operom”, za koju je muziku napisao nemački kompozitor Kurt Vejl koji je, kao i Breht, 1933. napustio Nemačku po dolasku nacista na vlast. Vratio se 1948. i nastanio u Istočnom Berlinu, gde je 1949. osnovao “Berlinski ansambl”, jedno od najčuvenijih pozorišta u svetu. Dela: drame “Uspon i pad grada Mahagonija”, “Izuzetak i pravilo”, “Sveta Jovanka iz klanica”, “Puške Tereze Karar”, “Majka Hrabrost i njena deca”, “Život Galilejev”, “Dobra duša iz Sečuana”, “Gazda Puntila i njegov sluga Mati”, “Kavkaski krug kredom”, “Opera za tri groša”, “Doboši u noći”, “Bal”, “Ranjeni Sokrat”, “U džungli gradova”, “Čovek je čovek”, roman “prosjački roman”, zbirke pesama “Domaća postila”, “Svendborške pesme”, “Bukovski elegije”.

1958. – Umro je francuski nuklearni fizičar i hemičar Žan Frederik Žolio, poznat kao Žan Frederik Žolio Kiri, koji je sa suprugom Irenom – ćerkom nobelovaca Pjera i Marije Kiri – 1935. podelio Nobelovu nagradu za hemiju. Prvi su stvorili veštačke radioaktivne supstance: Nuklid fosfora, azota, silicijuma. Eksperimentalno su dokazali da se svetlost može preobratiti u čestice / stvaranje iz gama-kvanta pozitrona i elektrona /. Od 1946. je rukovodio Komesarijatom za atomsku energiju i pod njegovim rukovodstvom je 1948. konstruisan prvi francuski atomski reaktor.

1970. – Jugoslavija i Vatikan obnovili pune diplomatske odnose posle 18-godišnjeg prekida.

1984. – Umro jermenski velemajstor Tigran Vartanovič Petrosjan, šahovski prvak sveta od 1963. do 1969.

1984. – Umro je engleski pisac Džon Bojnton Pristli, autor dela protkanih vedrinom i humorom, ali i društvenom kritikom. Dela: romani “Dobri drugovi”, “Englesko putovanje”, “Ponoć u pustinji”, “Anđeosko sokače”, drame “Opasna okuka”, “Dođoše do grada”, “Inspektor je došao”, “Čaša piva”, eseji “Engleski komični likovi “,” Engleski roman “,” Engleski humor “,” Dikens i njegov svet “,” Književnost i zapadnjak “.

1988. – Umro je italijanski konstruktor sportskih automobila Enco Ferari, jedan od svetskih pionira automobilskih trka.

1992. – Umro je američki sudija Džon Širike, centralna ličnost u aferi “Votergejt”. On je naredio predsedniku SAD Ričardu Niksonu da preda kompromitujuće magnetofonske trake, koje su ga koštale položaja šefa države.

1993. – U sukobima pred Palatom UN u Ženevi, kada su muslimanski demonstranti kamenjem napali policiju koja obezbjeđuje zgradu, povređeno je 16 švajcarskih policajaca. Oko 1 200 Muslimana opsedali su Palatu demonstrirajući protiv mirovnog plana kojim se bivša BiH konstituiše kao unija 3 republike.

1994. – Predstavnici civilnih vlasti i Vojske RS, te muslimanskih jedinica i vlade u Sarajevu na sarajevskom aerodromu, uz posredovanje UNPROFOR-a, potpisali Sporazum o eliminaciji snajperskih aktivnosti u oblasti Sarajeva.

1996. – Južnoafrička Nacionalna partija, arhitekta politike aparthejda u Južnoj Africi, u parlamentu je prešla u opozicione klupe, prvi put posle 48 godina.

2001. – Albanski pobunjenici pristali su da predaju oružje NATO vojnicima koji će biti razmešteni u Makedoniji posle obećane amnestije i političkih reformi.

2004. – U Krakovu umro Česlav Miloš / 93 / poljski pisac i dobitnik Nobelove nagrade.

2004. – Tornado “Čarli” u noći 13. na 14. avgusta opustošio zapadnu Floridu i deo severne Karoline, gde je usmrtio 17 ljudi i naneo štetu između 15 i 20 milijardi dolara.

2007. – U samoubilačkim napadima kamionima punim goriva na pripadnike kurdske manjine u severnom delu Iraka ubijeno 400 ljudi.

2008. – SAD i Poljska potpisale preliminarni sporazum o planiranoj gradnji američkog raketnog štita na poljskoj teritoriji.<