13. JUN
13/06/2015
823. – Rođen je francuski kralj Karlo II Ćelavi (Charles), kojem je Verdunskim ugovorom 843. pripao zapadni i srednji deo franačke države (danas Francuska).
1381. – Pod vođstvom Vota Tajlera (Wat Tyler), u engleskim pokrajinama Kent, Norfok, Safok i Kembridžšir počeo je seljački ustanak protiv feudalaca, izazvan visokim porezima.
1795. – Thomas Arnold, Head of Rugby school
1811. – Rođen je književni kritičar i filozof Visarion Grigorjevič Bjelinski, osnivač realističke estetike u ruskoj književnoj kritici. Formulisao je teorijsku osnovu novog pravca u ruskoj književnosti nazvanog “naturalna škola”, a kao uzor isticao je Gogoljevo delo (“Pismo Gogolju”, “Književne maštarije”).
1839. – Srpski knez Miloš Obrenović abdicirao je u korist sina Milana i napustio Srbiju. Knez Milan je umro nekoliko nedelja nakon što je izabran za srpskog vladara, a namesnici su pozvali njegovog mlađeg brata Mihaila da preuzme presto.
1865. – Rođen je Irski pesnik i dramski pisac Vilijam Batler Jejts (William Butler Yeats), uz Šoa (Shanja) i Džojsa (Joyce) jedan od najvećih irskih pisaca. Dobitnik je Nobelove nagrade za književnost 1923. (“Oisinova lutanja”, “Vetar u trsci”, “Grofica Ketlin”, “Žuđena zemlja”).
1876. – Srpsko učeno društvo je za prvu ženu akademika izabralo slikarku Katarinu Ivanović.
1886. – Pod misterioznim okolnostima utopio se bavarski kralj Ludvig II (Ludwig), tri dana nakon što je proglašen umobolnim i svrgnut s prestola. Pod njegovim pokroviteljstvom, Rihard Vagner (Richard Wagner) je 1864-85. u Minhenu radio na reformi muzike i drame i izveo svoje čuvene muzičke drame “Tristan i Izolda” i “Nirnbeški majstori pevači”.
1897. – Rođen je finski trkač na duge staze Pavo Nurmi (Paavo), koji je osvojio devet zlatnih medalja na Olimpijskim igrama 1920, 1924. i 1928. Oborio je 29 svetskih rekorda.
1899. – Rođen je meksički kompozitor i dirigent Karlos Čavez (Carlos Chavez), osnivač Simfonijskog orkestra Meksika. U svoje kompozicije uneo je obeležja meksičkog muzičkog folklora i instrumente meksičkih Indijanaca (“India”, “Četiri sunca”).
1900. – U Kini je počeo tzv. Bokserski ustanak – pobuna seljaka i gradske sirotinje protiv stranog kapitala i domaćih feudalaca. Ustanak su u septembru 1901. ugušile evropske sile, Japan i SAD.
1917. – Sa 14 bombardera tipa “Gota” Nemci su u Prvom svetskom ratu prvi put iz vazduha bombardovali London. Poginule su 162 osobe. Pre toga, napadi na britansku prestonicu su vršeni iz cepelina.
1943. – U bici na Sutjesci u Drugom svetskom ratu poginuo je komandant Treće divizije i član Vrhovnog štaba Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije Sava Kovačević. Posthumno je proglašen za narodnog heroja.
1944. – Prve nemačke rakete Fau-1 ispaljene su u Drugom svetskom ratu na južnu Englesku. Do kraja rata 1945. na teritoriju Velike Britanije palo je više od 1.000 raketnih bombi, od kojih 660 na London.
1953. – Državnim udarom na vlast u Kolumbiji došao je Gustav Rojas Pinilja (Gustavo, Pinilla), koji je diktatorski vladao do 1957. kada je u Kolumbiji vraćen demokratski režim.
1956. – Poslednji britanski vojnici napustili su bazu kod Sueckog kanala, kojim je Velika Britanija upravljala 74 godine. Upravu nad Kanalom preuzeo je Egipat.
1965. – Umro je jevrejski filozof i teolog Martin Buber, rođen u Austriji. Pred nacistima je 1938. pobegao u Palestinu i postao jedan od prvih profesora Hebrejskog univerziteta u Jerusalimu. Zalagao se za zajedničku jevrejsko-arapsku državu (“Priče rabi Nahmana”, “Ja i ti”, “Hasidske priče”, “Gog i Magog”, “Slike o dobru i zlu”).
1982. – Umro je kralj Saudijske Arabije Kalid ibn Abdul Aziz (Khalid). Nasledio ga je brat princ Fahd.
1983. – Američki vasionski brod “Pionir 10” prošao je kroz orbitu Neptuna. To je bila prva letilica sa Zemlje koja je izašla izvan Sunčevog sistema.
1986. – Umro je američki klarinetista Beni Gudmen (Benny Goodmann), najpopularniji muzičar džeza tridesetih godina 20. veka. Jedan je od prvih muzičara među belcima koji se usprotivio rasnoj segregaciji i u svoj džez orkestar, osnovan 1934, uključio i crne muzičare.
1990. – Zbog neuspelog početka razgovora vlasti i opozicije u Srbiji (8. juna), u Beogradu je na Trgu Republike održan prvi protestni miting opozicije protiv vlasti Slobodana Miloševića.
1990. – U Bukureštu su poginule četiri, a ranjeno oko 200 osoba kada je policija pokušala da suzbije proteste studenata koji su se smestili u šatore u centru grada.
1992. – U organizaciji Udruženja kompozitora u Pionirskom parku u Beogradu, ispred zgrade Predsedništva Srbije, održan je “Miting klečanja”, u znak protesta protiv ratne politike predsednika Srbije Slobodana Miloševića.
1994. – Severna Koreja je saopštila da se povlači iz Agencije za atomsku energiju UN i da više neće dozvoliti dolazak njenih inspektora u zemlju.
2000. – U Pjongjangu je počeo istorijski samit dve Koreje na kojem su predsednici južne i severne Koreje Kim Dae-Džung i Kim Džong-Il vodili razgovore o pomirenju dve države. Lideri dve Koreje sastali su se prvi put posle raspada jedinstvene zemlje 1948.
2002. – Na prvim slobodnim izborima u istoriji Avganistana za predsednika te države izabran je Hamid Karzai.
2003. – U Beogradu je uhapšen oficir bivše JNA pukovnik Veselin Šljivančanin i izručen Haškom tribunalu, pred kojim je krajem 1995. optužen za zločine na poljoprivrednom dobru “Ovčara” kod Vukovara (Hrvatska) 1991. godine.
2003. – U Briselu je usvojen prvi nacrt ustava EU, 46 godina posle potpisivanja Rimskog sporazuma, odnosno osnivanja Unije.2004 – Na izborima za Evropski parlament (SE) partija nemačkog kancelara Gerharda Šredera (Schroeder) pretrpela je najveći poraz od II svetskog rata, a francuska opozicija – socijalisti, velikom većinom glasova porazili su konzervativnu partiju predsednika Žaka Širaka (Jacljues Chirac).
2005. – Umro je bivši komunistički lider Portugala Alvaro Kunjal (92), koji je 31 godinu predvodio komuniste. Bio je simbol otpora nekadašnjem fašističkom režimu Antonia Oliveire Salazara.<
NA DANAŠNJI DAN
12. JUN
1903. – Kralj Petar I Karađorđević položio je, po dolasku iz Ženeve, zakletvu na ustav i otpočeo svoju vladavinu. Ovaj događaj predstavlja smenu dinastija na srpskom prestolu, jer je do Majskog prevrata (prema Julijanskom kalendaru, tada važećem u Srbiji; odigrao se u noći između 28. i 29. maja) na prestolu bio kralj Aleksandar Obrenović. >>> 1667. – Žan Batist Deni (Jean-Baptiste Denys), lekar Luja XIV, izveo je prvu uspešnu transfuziju krvi petnaestogodišnjem dečaku koristeći krv ovce. 1683. – Turska vojska
11. JUN
1990. – Umro je srpski istoričar Vasa Čubrilović, učesnik atentata na austrougarskog prestolonaslednika Franca Ferdinanada 1914. u Sarajevu, profesor Beogradskog univerziteta, član Srpske akademije nauka i umetnosti. Posle Drugog svetskog rata bio je direktor Balkanološkog instituta i ministar u vladi Jugoslavije. Autor je oko 70 istorijskih knjiga i studija.>>> 1509. – Engleski kralj Henri VIII (Henry) venčao se s prvom od šest žena, Katarinom Aragonskom (Catherina of Aragon). Zbog odbijanja pape da kasnije poništi taj brak, kralj je raskinuo sa
10. JUN
1868. – U Beogradu, u Košutnjaku ubijen je srpski knez Mihailo Obrenović (1839-42. i 1860-68). Vladao je autokratski, a kao pristalica prosvećenog apsolutizma izvršio je značajne reforme i državnoj upravi i vojsci, evropeizovao zemlju, osnovao Narodni muzej i Narodno pozorište u Beogradu. Nasledio ga je Milan Obrenović.>>> 1190. – Rimsko-nemački car Fridrih I Barbarosa (Friedrich Barbarossa) utopio se u reci Salef u Maloj Aziji na povratku iz Trećeg krstaškog rata. 1610. – Prvi holandski doseljenici iskrcali su se na ostrvo
9. JUN
1999. – Predstavnici Vojske Jugoslavije i NATO-a potpisali su u Kumanovu Vojno-tehnički sporazum o povlačenju jugoslovenske vojske i policije sa Kosova. Time su okončani vazdušni udari NATO-a na SRJ, a na Kosovu su, na osnovu rezolucije Saveta bezbednosti UN 1244, raspoređene međunarodne snage, među kojima je najveći broj vojnika iz zemalja članica NATO-a. Sa povlačenjem vojske i policije, sa Kosova su počeli masovno da odlaze Srbi i Crnogorci.>>> 68. – Rimski car Neron izvršio je samoubistvo nakon što ga je
