11. januar

347. Rođen vizantijski car Flavije Teodosije I, nazvan Teodosije Veliki, poslednji vladar jedinstvenog Rimskog carstva. Želeći da uspostavi što čvršće državno jedinstvo, proglasio hrišćanstvo državnom religijom i zabranio paganske kultove. Posle njegove smrti vlast preuzeli njegovi sinovi, na Zapadu Honorije, a na Istoku Arkadije.

1503. Rođen italijanski slikar i bakrorezac Đirolamo Frančesko Marija Macola, poznat kao Parmiđanino, najznačajniji predstavnik manirizma u gornjoj Italiji. Otkrio nove mogućnosti u tehnici bakropisa. Poznat kao portretista i slikar fresaka u Parmi, Rimu i Bolonji.

1569. U Engleskoj, pod patronatom kraljice Elizabete I, u katedrali svetog Pavla u Londonu prvi put organizovana lutrija. Prihod korišćen za obnovu utvrđenja, luka i druge javne radove.

1672. – Isak Njutn izabran za člana Britanske kraljevske akademije

1735. Umro crnogorski vladika Danilo I Petrović, osnivač dinastije Petrovića, koji su kasnije postali i svetovni vladari. Zavladičio ga srpski patrijarh Arsenije Čarnojević 1696. u Sečuju. Na poziv Rusije ušao 1711. u rat protiv Turske, a 1718. učestvovao u mletačko-austrijskom ratu protiv Turaka. Učvrstio odnose s Rusijom posetom caru Petru Velikom 1715. i znatno podigao ugled Crne Gore. Posle smrti ga nasledio sinovac Sava Petrović. Lik vladike Danila u akciji protiv poturica opevao Njegoš u “Gorskom vencu”.

1811. Skupština svih narodnih starešina u Srbiji osnovala u vreme Prvog srpskog ustanka prva popečiteljstva, ministarstva. Ministar prosvete postao najučeniji Srbin tog vremena, rektor Velike škole u Beogradu Dositej Obradović.

1843. Austrijski car Ferdinand I u vreme najvećeg uspona Ilirskog preporoda zabranio upotrebu ilirskog imena, posebno u “novinama i javnim spisima”.

1878. – Niš oslobođen turskog ropstva

1886. U Njujorku počeo prvi šahovski meč za prvaka sveta Vilhelma Štajnica i Johana Cukertorta, koji je dobio Štajnic rezultatom 10:5, uz 5 remija. Titulu odbranio 1889. i 1892. u mečevima protiv Mihaila Čigorina, ali 1894. poražen od Emanuela Laskera. Napisao “Udžbenik modernog šaha”, koji se smatra osnovom moderne šahovske strategije.

1919. Rumunija anektirala Transilvaniju koja je bila u sastavu Austro-Ugarske do njenog raspada 1918. Mirom u Trianonu 1920. Transilvanija formalno dodeljena Rumuniji.

1922. Prvi pacijent izlečen insulinom od šećerne bolesti, četrnaestogodišnji Kanađanin Leonard Tomson.

1924. – Rođen Zdravko Vuković, generalni direktor Radio-televizije Beograd, ministar prosvete Srbije, direktor Zavoda za udžbenike i nastavna sredstva

1928. Umro engleski pisac Tomas Hardi. Važio za najboljeg engleskog pisca svoga vremena, nazivan “poslednjim velikim viktorijancem”, ali zbog slobodumnog stava o ljubavi i braku dolazio u sukob s društvenim konvencijama.

1931. – Osnovana Biblioteka grada Beograda

1942. Japanci u Drugom svetskom ratu zauzeli Kuala Lumpur.

1946. Ustavotvorna skupština u Tirani proglasila Narodnu Republiku Albaniju.

1962. Pod snežnom lavinom, koja je u peruanskim Andima zatrpala selo Huaskaran, život izgubilo više od 3.000 ljudi.

1966. Umro švajcarski skulptor i slikar italijanskog porekla Alberto Đakometi, čije obimno, raznovrsno i osobeno delo predstavlja izraz gotovo svih dominantnih strujanja umetnosti 20. veka. Od 1931. radi nadrealističke prostorne konstrukcije i ekstremno izdužene bronzane ljudske likove.

1970. Nigerijska armija posle 32 meseca borbi u građanskom ratu u kom je poginulo milion i po ljudi ugušila pobunu secesionista u provinciji Bijafra. Vođa pobunjenika, general Čukvuemeka Odumegvu Odžukvu, napustio zemlju dan posle pada Overija, glavnog grada Bijafre.

1989. Ispred Skupštine Crne Gore održan miting građana na kom je zatraženo smenjivanje državnog i partijskog rukovodstva. Pod velikim dvodnevnim pritiskom demonstranata to rukovodstvo je podnelo ostavke, na političku scenu Crne Gore stupila grupa mladih komunista na čelu s Momirom Bulatovićem i Milom Đukanovićem.

1991. – Umro Ratko Sarić, pozorišni, filmski i TV glumac, saradnik Radio Beograda

1997. – Umro Milutin Butković, pozorišni, filmski i TV glumac

1998. Naoružan napadač, islamski fanatik, ubio najmanje 22 i ranio 51 šiitskog muslimanskog vernika tokom molitve u džamiji u pakistanskom gradu Lahor.

2000. Predsednik Alžira Abdelaziz Buteflika doneo opštu amnestiju za pripadnike Islamske armije spasa i zauzvrat tražio raspuštanje njihove organizacije.

2015. – Umrla Anita Ekberg, švedska filmska glumica, foto-model, mis Švedske

347. Rođen vizantijski car Flavije Teodosije I, nazvan Teodosije Veliki, poslednji vladar jedinstvenog Rimskog carstva. Želeći da uspostavi što čvršće državno jedinstvo, proglasio hrišćanstvo državnom religijom i zabranio paganske kultove. Posle njegove smrti vlast preuzeli njegovi sinovi, na Zapadu Honorije, a na Istoku Arkadije.

1503. Rođen italijanski slikar i bakrorezac Đirolamo Frančesko Marija Macola, poznat kao Parmiđanino, najznačajniji predstavnik manirizma u gornjoj Italiji. Otkrio nove mogućnosti u tehnici bakropisa. Poznat kao portretista i slikar fresaka u Parmi, Rimu i Bolonji.

1569. U Engleskoj, pod patronatom kraljice Elizabete I, u katedrali svetog Pavla u Londonu prvi put organizovana lutrija. Prihod korišćen za obnovu utvrđenja, luka i druge javne radove.

1672. – Isak Njutn izabran za člana Britanske kraljevske akademije

1735. Umro crnogorski vladika Danilo I Petrović, osnivač dinastije Petrovića, koji su kasnije postali i svetovni vladari. Zavladičio ga srpski patrijarh Arsenije Čarnojević 1696. u Sečuju. Na poziv Rusije ušao 1711. u rat protiv Turske, a 1718. učestvovao u mletačko-austrijskom ratu protiv Turaka. Učvrstio odnose s Rusijom posetom caru Petru Velikom 1715. i znatno podigao ugled Crne Gore. Posle smrti ga nasledio sinovac Sava Petrović. Lik vladike Danila u akciji protiv poturica opevao Njegoš u “Gorskom vencu”.

1811. Skupština svih narodnih starešina u Srbiji osnovala u vreme Prvog srpskog ustanka prva popečiteljstva, ministarstva. Ministar prosvete postao najučeniji Srbin tog vremena, rektor Velike škole u Beogradu Dositej Obradović.

1843. Austrijski car Ferdinand I u vreme najvećeg uspona Ilirskog preporoda zabranio upotrebu ilirskog imena, posebno u “novinama i javnim spisima”.

1878. – Niš oslobođen turskog ropstva

1886. U Njujorku počeo prvi šahovski meč za prvaka sveta Vilhelma Štajnica i Johana Cukertorta, koji je dobio Štajnic rezultatom 10:5, uz 5 remija. Titulu odbranio 1889. i 1892. u mečevima protiv Mihaila Čigorina, ali 1894. poražen od Emanuela Laskera. Napisao “Udžbenik modernog šaha”, koji se smatra osnovom moderne šahovske strategije.

1919. Rumunija anektirala Transilvaniju koja je bila u sastavu Austro-Ugarske do njenog raspada 1918. Mirom u Trianonu 1920. Transilvanija formalno dodeljena Rumuniji.

1922. Prvi pacijent izlečen insulinom od šećerne bolesti, četrnaestogodišnji Kanađanin Leonard Tomson.

1924. – Rođen Zdravko Vuković, generalni direktor Radio-televizije Beograd, ministar prosvete Srbije, direktor Zavoda za udžbenike i nastavna sredstva

1928. Umro engleski pisac Tomas Hardi. Važio za najboljeg engleskog pisca svoga vremena, nazivan “poslednjim velikim viktorijancem”, ali zbog slobodumnog stava o ljubavi i braku dolazio u sukob s društvenim konvencijama.

1931. – Osnovana Biblioteka grada Beograda

1942. Japanci u Drugom svetskom ratu zauzeli Kuala Lumpur.

1946. Ustavotvorna skupština u Tirani proglasila Narodnu Republiku Albaniju.

1962. Pod snežnom lavinom, koja je u peruanskim Andima zatrpala selo Huaskaran, život izgubilo više od 3.000 ljudi.

1966. Umro švajcarski skulptor i slikar italijanskog porekla Alberto Đakometi, čije obimno, raznovrsno i osobeno delo predstavlja izraz gotovo svih dominantnih strujanja umetnosti 20. veka. Od 1931. radi nadrealističke prostorne konstrukcije i ekstremno izdužene bronzane ljudske likove.

1970. Nigerijska armija posle 32 meseca borbi u građanskom ratu u kom je poginulo milion i po ljudi ugušila pobunu secesionista u provinciji Bijafra. Vođa pobunjenika, general Čukvuemeka Odumegvu Odžukvu, napustio zemlju dan posle pada Overija, glavnog grada Bijafre.

1989. Ispred Skupštine Crne Gore održan miting građana na kom je zatraženo smenjivanje državnog i partijskog rukovodstva. Pod velikim dvodnevnim pritiskom demonstranata to rukovodstvo je podnelo ostavke, na političku scenu Crne Gore stupila grupa mladih komunista na čelu s Momirom Bulatovićem i Milom Đukanovićem.

1991. – Umro Ratko Sarić, pozorišni, filmski i TV glumac, saradnik Radio Beograda

1997. – Umro Milutin Butković, pozorišni, filmski i TV glumac

1998. Naoružan napadač, islamski fanatik, ubio najmanje 22 i ranio 51 šiitskog muslimanskog vernika tokom molitve u džamiji u pakistanskom gradu Lahor.

2000. Predsednik Alžira Abdelaziz Buteflika doneo opštu amnestiju za pripadnike Islamske armije spasa i zauzvrat tražio raspuštanje njihove organizacije.

2015. – Umrla Anita Ekberg, švedska filmska glumica, foto-model, mis Švedske♦