28. decembar

1777. – Rođen Aleksandar I Pavlovič Romanov, ruski car

1836 – Španija je priznala nezavisnost Meksika kojeg su španski konkvistadori osvojili 1526, razorivši državu Asteka.

1856 – Rođen je američki državnik Vudrou Vilson (Woodrow Wilson), predsednik SAD od 1912. do 1920. Posle bezuspešnih pokušaja da sondira teren za sklapanje mira između Antante i Centralnih sila, i podmorničkog rata u kojem su Nemci potapali i američke brodove, pristupio je 1917. Antanti i uveo SAD u Prvi svetski rat. Na osnovu njegovog plana od “14 tačaka” Nemci su 11. novembra 1918. potpisali primirje. Na njegovu inicijativu osnovana je Liga naroda – preteča UN, ali nije uspeo da ubedi Kongres da SAD pristupe toj međunarodnoj organizaciji. Dobitnik je Nobelove nagrade za mir 1920.

1869 – Vilijem Sempl (William Semple) iz Ohaja prvi je patentirao žvakaću gumu.

1885. – Objavljen prvi broj književnog časopisa “Bosanska vila”

1879 – U udesu putničkog voza na liniji Edinburg – Dandi u Škotskoj, koji se survao u reku kada je pod njim popustio most, poginulo je 90 ljudi.

1895 – U pariskom restoranu “Gran kafe” braća Luj i Ogist Limijer (Louis, Auguste Lumiere) su priredila prvo prikazivanje filma. Bili su to kratki snimci izlaska radnika iz fabrike i ulaska voza u železničku stanicu što je posebno uzbudilo gledaoce jer voz juri ka kameri. Ovaj datum uzima se kao dan nastanka kinematografije.

1908 – U zemljotresu koji je razorio Mesinu, drugi po veličini grad na italijanskom ostrvu Siciliji, poginulo je više od 82.000 ljudi.

1923 – Umro je francuski inženjer i arhitekta Aleksandar Gistav Ajfel (Alexandre Gustave Eiffel), graditelj kule u Parizu nazvane njegovim imenom. Bio je specijalista za konstrukcije i mostove od livenog gvožđa, i među prvima je primenio podvodnu izgradnju temelja velikih mostova pomoću kesona.

1925 – Ruski pesnik Sergej Jesenjin izvršio je samoubistvo. Bio je jedan od najpopularnijih pesnika 20. veka čije su pesničko delo, a posebno stil života (“jesenjština”) imali značajan uticaj na rusku i evropsku omladinu (“Kafanska Moskva”, “Povratak u zavičaj”, “Ispovest mangupa”, “Sovjetska Rusija).

1926. – Rođen Stevan Labudović, snimatelj “Filmskih novosti”, lični fotograf Josipa Broza Tita, osnivač Društva prijatelja Alžira

1928. – Osnovana izdavačka kuća “Nolit”

1933. – Rođen Živorad Lazić, književnik, scenarista i novinar

1933. – Rođen Bogdan Trifunović, političar i diplomata, predsednik Socijalističkog saveza radnog naroda Jugoslavije i Centralnog komiteta Komunističke partije Srbije, osnivač i predsednik Socijalističke partije Srbije

1937 – Umro je francuski kompozitor Žozef Moris Ravel (Joseph Maurice), koji je zajedno sa Foreom (Faure) i Debisijem (Debussy) znatno doprineo preporodu francuske muzike i utemeljenju novije francuske škole na prelazu u 20. vek. Inspirisao se španskom muzikom i džezom (“Bolero”, “Dafne i Kloe”, “Sat Španije”).

1942 – Japanski avioni su u Drugom svetskom ratu bombardovali indijski grad Kalkutu.

1945 – Rođen je kralj Nepala, Birendra koji je posle smrti oca Mahendre 1972. nasledio presto. Vladao je do 1990, kada ga je narodni pokret primorao da prihvati parlamentarni sistem i legalizuje političke partije. Zajedno s porodicom ubijen je 1. juna 2001. u kraljevskoj palati u Katmanduu. Masakr nad kraljevskom porodicom izvršio je prestolonaslednik Dipendra, koji je potom pucao u sebe. Privremeni Parlament Nepala je 2007. ukinuo monarhiju i uspostavio “Federalnu Demokratsku Republiku”.

1945 – Umro je američki pisac Teodor Drajzer (Theodore Dreiser) autor obimnih romana u kojima daje sumornu sliku savremene Amerike. Iako mu književni kritičari zameraju zbog stila, mnogi ga smatraju jednim od najvećih američkih pisaca 20. veka (“Američka tragedija”, “Dženi Gerhard”, “Finansijer”, “Titan”, “Genije”).

1947 – U Egiptu je umro bivši italijanski kralj Vitorio Emanuele III (Vittorio Emmanuel), poslednji monarh Italije (1900-46). Podržao je 1922. Musolinijevu (Mussolini) fašističku vladu, 1936. se proglasio carem Etiopije, a 1939. kraljem Albanije. Abdicirao je posle pobede republikanaca na izborima 1946.

1948 – Tokom višemesečnih socijalnih nemira i nasilja, u Egiptu je ubijen premijer Nokraši Paša (Nokrashy Pasha).

1950 – U Korejskom ratu, kineske trupe prešle su 38. paralelu, liniju razgraničenja poonjih dveju Koreja.

1954. – Rođen Denzel Vošington, američki filmski glumac, dobitnik “Oskar”-a

1958. – Prvi televizijski prenos pozorišne predstave u Jugoslaviji – Televizija Beograd emitovala predstavu Ateljea 212 “Ljubovnaja zavist čerez jedne cipele” Joakima Vujića u adaptaciji i režiji Vladimira Petrića

1958. – Rođen Zoran Gajić, odbojkaški trener

1959 – U Vinči kod Beograda je uključen prvi nuklearni reaktor u Jugoslaviji.

1959. – Umro dr Ante Pavelić, hrvatski advokat i političar, ustaški poglavnik, prvi predsednik Vlade Nezavisne Države Hrvatske, ratni zločinac

1962 – U Mozambiku, portugalskoj koloniji u Africi, osnovan je Front za oslobođenje (Frelimo), pod čijim je vođstvom ta zemlja posle dugotrajne borbe stekla nezavisnost 1975. Potom je izbio građanski rat Frelima i rivalskog pokreta Renamo koji je trajao gotovo dve decenije.

1966 – Kina je izvršila petu nuklearnu probu.

1968 – U napadu na aerodrom u Bejrutu izraelski komandosi su uništili 13 arapskih aviona.

1974 – U zemljotresu koji je razorio sela u planinskoj oblasti na severoistoku Pakistana je poginulo 5.300 ljudi.

1976. – Umro Zoran Mišić, književnik i književni kritičar

1989 – Bivši prvi sekretar Komunističke partije Aleksandar Dubček (Alexander Dubcek) izabran je za predsednika parlamenta Čehoslovačke, vrativši se nakon dve decenije na političku scenu. Glavni inspirator i voja “Praškog proleća” zbačen je vojnom intervencijom Varšavskog pakta u Čehoslovačkoj 1968.

1989 – Litvanija je postala prva država Sovjetskog Saveza u kojoj je uveden višepartijski politički sistem.

1992 – Inflacija u SR Jugoslaviji postigla je svetski rekord – 19.810,2 odsto za 1992. godinu.

1995 – Na beogradski aerodrom sletela su tri transportera NATO sa trupama iz sastava mirovnih snaga UN za Bosnu i Hercegovinu.

2000 – Crnogorska vlada usvojila je Platformu za redefinisanje odnosa Srbije i Crne Gore na osnovu koje bi te dve federalne jedinice SR Jugoslavije trebalo da postanu suverene i nezavisne države.

2001 – Evropska unija je objavila listu organizacija koje se smatraju terorističkim, posebno navodeći radikalne baskijske separatiste, kao i grupe u Severnoj Irskoj i Srednjem Istoku.

2002 – Na godišnjem kongresu Islamske reformske partije u Sani (Jemen) ubijen je istaknuti član vodeće opozicione partije u zemlji, Socijalističke partije, Džaralah Omar (Jarallah Omar). Ubio ga je Alija Džaralah (Jaralah), član islamske opozicione partije Islah.

2005 – Umro je dramski glumac Stevo Žigon koji je najznačajnija ostvarenja postigao na sceni Jugoslovenskog dramskog pozorišta u Beogradu, kao i u brojnim ulogama na filmu, radiju i televiziji.

2006. – Umrla Olivera Đurđević, pijanistkinja i čembalistkinja, profesor Fakulteta muzičke umetnosti u Beogradu
2007 – Umro je poljski režiser Ježi Kavalerovič (Jerzy Kawalerowicz) jedan od osnivača poljske filmske škole 1950-tih. Među njegovim najpoznatijim filmovima su “Faraon”, “Majka Jovana Anđeoska”, “Noćni voz”.

2011 – Trideset pet osoba ubijeno je u napadu turske avijacije na iračkoj teritoriji nedaleko od turske granice. Turska vojska saopštila je da je bombardovala pobunjenike Radničke partije Kurdistana (PKK) koji su pokušali da uđu u Tursku, dok prokurdski mediji navode da su žrtve bile civili šverceri.

2014 – Avion sa 162 putnika malezijske kompanije Er Azija (Air Asie) koji je leteo na liniji Java-Singapur srušio se u Javansko more. Poginuli su svi putnici i članovi posade, pronađeno je 106 tela.

2015 – Umro je Jan Frejzer (Ian Fraser) Kilmister, Lemi (Lemmy), engleski rok muzičar, pevač, basista, osnivač i jedini stalni član hevi metal benda Motorhed (Motorhead).

2018 – Vlada Kosova je donela odluku o uvođenju taksi od 100 odsto i za svetske brendove koji se proizvode u Srbiji i Bosni i Hercegovini. Ranije uvedena carina od 100 odsto iz novembra obuhvatla je brendove Srbije i BiH.

2018 – Preminuo je Amos Oz izraelski pisac, dobitnik Nobelove nagrade. Autor je desetina knjiga na hebrejskom jeziku i jedan od najprevođenijih izraelskih pisaca.