25. oktobar

1562 – Rođen je Lope de Vega, reformator španskog pozorišta i jedan od najznačajnijih dramskih pisaca u evropskoj književnosti. Veliki pesnik i dobar prozaist, sa 1.800 komedija i drama, više od 3.000 soneta, epovima, romanima, istorijskim zapisima, smatra se najplodnijim književnim stvaraocem u istoriji književnosti (“Vitez od Olmeda”, “Seviljska zvezda”, “Peribanjes”, “Dovitljiva devojka”).

1783 – Poslednji britanski vojnici napustili su Njujork, nakon završetka Američkog rata za nezavisnost.

1826. – Rođen Jovan Đorđević, književnik, osnivač i direktor Narodnog pozorišta u Beogradu, profesor Velike škole, ministar prosvete, akademik

1828 – Rođen je hrvatski sveštenik, istoričar i političar Franjo Rački, jedan od ideologa Ilirskog pokreta i pobornik južnoslovenskog jedinstva. Osnivač je Narodne stranke sa Josipom Štrosmajerom (1860) i prvi predsednik Jugoslovenske akademije znanosti i umetnosti (1866).

1835 – Rođen je američki industrijalac škotskog porekla Endrju Karnegi (Andrew Carnegie), koji je veliko bogatstvo uložio u dobrotvorne svrhe, uglavnom u osnivanje javnih biblioteka u SAD i drugim zemljama. Objavio je knjigu “Jevanđelje bogatstva” (1900). Karnegijeva zadužbina je 1926. sa 100.000 dolara pomogla izgradnju Univerzitetske biblioteke u Beogradu.

1877 – Izbila je Topolska buna na Stanovljanskom polju blizu Kragujevca, kada su Lepenički i Jasenički bataljoni odbili da polože zakletvu knezu Milanu Obrenoviću uoči Drugog srpsko-turskog rata i pokušali da na vlast dovedu Petra Karađorevića. Ustanak je ugušen 29. novembra, a od 70 učesnika optuženih za veleizdaju, 24 su osuđena na smrt, od kojih su sedmorica streljana.

1882. – Odigrana prva predstava na sceni Narodnog pozorišta u Somboru “Čin i način”, na mađarskom jeziku, ovaj datum obeležava se kao Dan Narodnog pozorišta u Somboru

1883. – Rođen Branko Lazarević, književnik, književni i pozorišni kritičar

1884 – U Sent Luisu u američkoj državi Misuri Džon Majenberg patentirao je mleko u prahu.

1884 – Otvoren je prvi tečaj engleskog jezika u Velikoj školi u Beogradu.

1914 – Umro je srpski i slovenački kompozitor Davorin Jenko, autor slovenačke himne “Naprej, zastava slave” i srpske “Bože pravde”. Bio je član Srpske kraljevske akademije, horovođa i kapelnik Narodnog pozorišta u Beogradu. Komponovao je muziku za oko 90 “komada s pevanjem” i autor je prve srpske operete “Vračara”.

1915 – Vrhovna komanda srpske vojske u Prvom svetskom ratu donela je odluku o povlačenju trupa preko Crne Gore i Albanije. U povlačenju vojnika praćenih izbeglicama, život je izgubilo više od 240.000 ljudi. Na Krf je savezničkim brodovima prebačeno 135.000 vojnika, koji su oporavljeni i reorganizovani nastavili borbe na Solunskom frontu naredne godine.

1918. – Velika Narodna skupština Srba, Bunjevaca i ostalih Slovena Banata, Bačke i Baranje donela odluku o otcepljenju od Ugarske i prisajedinjenju Kraljevini Srbiji

1926. – Univerzitetski profesor dr Milivoje Kostić na hirurškom odeljenju Državne bolnice u Beogradu izveo prvu operaciju srca u Srbiji

1936 – Nemačka i Japan su potpisale Antikominterna pakt kojim su se obavezale na borbu protiv širenja komunizma.

1941 – Poginulo je 848 britanskih mornara kada je nemačka podmornica potopila britanski ratni brod “Baram” u Drugom svetskom ratu.

1941. – Počela nemačka ofanziva na Užičku Republiku u Drugom svetskom ratu

1948. – Rođena Ivanka Lukateli, balerina, koreograf i pedagog

1948. – Rođena Vesna Malohodžić, filmska i TV glumica

1951. – Rođen Danilo Lazović, pozorišni, filmski i TV glumac

1952 – U Londonu je prvi put izvedena “Mišolovka” Agate Kristi (Aghata Christie), pozorišni komad koji se i danas prikazuje u pozorištima širom sveta. U londonskom pozorištu Sent Martin neprekidno se izvodi već 50 godina.

1952. – Rođena Radmila Hrustanović, advokat, predsednik Skupštine grada i zamenik gradonačelnika grada Beograda

1956. – Rođen Slobodan-Boda Ninković, pozorišni, filmski i TV glumac

1959 – Umro je francuski filmski i pozorišni glumac Žerar Filip (Gerard Philipe), jedan od najpopularnijih glumaca posle Drugog svetskog rata (“Đavo u telu”, “Kartuzijanski manastir u Parmi”, “Fanfan Lala”, “Crveno i crno”, “Opasne veze”).

1965 – Vojnim udarom pod vođstvom generala Žozefa Mobutua (Joseph) u Kongu je zbačen sa vlasti predsednik Žozef Kasavubu. Kasnije je proglašena Demokratska Republika Kongo, 1971. naziv je promenjen u Republika Zair, a njen predsednik je uzeo ime Mobutu Sese Seko.

1969 – Član “Bitlsa” Džon Lenon (John) vratio je titulu Reda Britanske Imperije koju mu je 1965. dodelila kraljica Elizabeta II (Elizabeth), u znak protesta zbog podrške Velike Britanije agresiji SAD u Vijetnamu i britanske politike u nigerijskoj provinciji Bijafra.

1970 – Japanski pisac Jukio Mišima (Yukio Mishima) počinio je javno ritualno samoubistvo (harikiri), u znak protesta protiv “vesternizacije” Japana.

1974 – Umro je burmanski diplomata U Tant (Thant), generalni sekretar UN od 1962. do 1971. Kongoanska, berlinska i kubanska kriza, rat u Vijetnamu, sukobi na Bliskom istoku i rat Indije i Pakistana bili su dramatični događaji s kojima se suočavao tokom mandata.

1992 – Parlament Češke glasao je za podelu Čehoslovačke na posebne države Češku i Slovačku od 1. januara 1993.

1996 – Više od 100.000 ljudi protestovalo je ulicama Beograda zbog sudskog poništavanja pobede opozicione koalicije “Zajedno” na lokalnim izborima, optužujući predsednika Slobodana Miloševića da je pokrao izbore.

2001 – Američka kompanija “Edvansd sel tehnolodži” (Advanced cell technology) saopštila je da je klonirala ljudski embrion. Prema izjavi naučnika dostignuće će biti korišćeno u medicini, a ne za kloniranje ljudskog bića.

2002 – Predsednik Crne Gore Milo Đukanović podneo je ostavku, a dan kasnije predložen je za mandatara nove crnogorske vlade.

2002 – UNMIK preuzeo kontrolu nad opštinskom administracijom u severnom delu Kosovske Mitrovice, koju su do tada kontrolisali Srbi. Time je nakon tri godine i pet meseci međunarodna zajednica uspostavila vlast na čitavoj teritoriji Kosova.

2003 – U Tenesiju (SAD) je umro jedan od vodećih kantri muzičara Tedi Vilburn (Teddy Wilburn).

2005 – Umro je Ričard Berns (Richard Burns) jedini Britanac koji je osvojio svetski reli-šampionat.

2007 – Umro je bivši šef ruske službe bezbednosti KGB-a Vladimir Krjučkov, koji je bio ključna figura neuspelog puča 1991. protiv tadašnjeg predsednika Sovjetskog Saveza Mihaila Gorbačova.

2010 – Broj siromašnih zemalja u svetu udvostručio se u proteklih 40 godina, navodi UN u izveštaju za 2010.

2011 – U Maroku održani parlamentarni izbori, prvi po novom Ustavu zemlje izglasanom na referendumu 1. jula.

1970. – Umro Jukio Mišima, japanski književnik

2013 – Umro je Foreststorn Čiko Hamilton (Chico), američki džez bubnjar i kompozitor, koji je tokom višegodišnje karijere sarađivao sa čuvenim džez muzičarima među kojima su Ron Karter, Erik Dolfi, Čarls Lojd, Leri Korijel i Gabor Sabo.

2013. – Umrla Ljerka Draženović, filmska i TV glumica, novinar Radija Studio B, Televizije Beograd i TV YUTEL

2016. – Umro dr Fidel Kastro Rus, kubanski revolucionar, generalni sekretar Komunističke partije, premijer i predsednik Kube

2018 – Evropski savet je odobrio povlačenje Ujedinjenog Kraljevstva Velike Britanije i Severne Irske iz Evropske unije i Evropske zajednice za atomsku energiju. Usvojena je i “Politička deklaracija” o osnovima budućih odnosa. London i Brisel su postigli dogovor o razlazu posle 17 meseci pregovora.♦