2. novembar

–2015 – Preminuo je Petar Lalović, filmski reditelj, scenarista i snimatelj poznat po metaforičnim filmovima o prirodi za koje je osvojio preko 150 nagrada (“Ptice koje ne polete”, “Poslednja oaza”, “Svet koji nestaje”)

1642 – Šveđani su u drugoj bici kod Brajtenfelda u Tridesetogodišnjem ratu pobedili austrijske carske trupe pod nadvojvodom Leopoldom, koji je izgubio najmanje 10.000 ljudi.

1687 – U pobuni janjičara u Carigradu zbačen je sa vlasti turski sultan Muhamed IV, a na presto je došao njegov mlađi brat Sulejman III.

1721 – Posle ratova protiv Otomanskog carstva i Švedske kojima je učvrstio Rusiju na Crnom moru i Baltiku, Petar Veliki je proglašen carem cele Rusije.

1755 – Rođena je francuska kraljica Marija Antoaneta (Marie Antoinette), žena Luja XVI (Louis), ćerka austrijske carice Marije Terezije (Maria Theresia). Omražena u narodu kojem je poručila: “Ako nemate hleba, jedite kolače”, optužena tokom Francuske revolucije da je tajnim vezama sa bečkim dvorom izdala Francusku, pogubljena je na giljotini 1793.

1766 – Rođen je austrijski vojskovođa mađarskog porekla feldmaršal Johan Jozef Radecki (Johann Joseph Radetzky), vojni reformator i nacionalni heroj koji je više od pola veka predvodio austrijske trupe.

1785 – Londonski proizvođač kočija Lionel Lukin patentirao je prvi čamac za spašavanje.

1789 – U Francuskoj je konfiskovana imovina katoličke crkve, što je bio prvi težak udarac katoličkoj crkvi u njenoj istoriji.

–1815 – Rođen je engleski matematičar Džordž Bul (George Boole), osnivač simboličke logike i “Bulove algebre”, koja je imala presudan značaj za razvoj kompjutera. Značajni su njegovi radovi “Istraživanje zakona mišljenja” i “Matematička analiza logike”.

1841 – Revoltirani britanskom okupacijom Kabula, Avganistanci su masakrirali 24 britanska oficira, što je izazvalo drugi Avganistanski rat.

–1891. – Rođen je srpski klasični filolog Milan Budimir, član Srpske kraljevske akademije, profesor Beogradskog univerziteta, koji je proučavo indoevropske dijalekte u Sredozemlju. Objavljivao je i na francuskom jeziku na kojem je izdavao i časopis “Revue internationale des etudes balkaniques”. Dela: “O Ilijadi i njenom pesniku”, “Iz klasične i savremene aloglotije”, “Problem bukve i protoslovenske domovine”, “Grci i Pelasti”, “Dve vrste Aristotelove tragedije”, “Sa balkanskih istočnika”, “Carmen arvale”, “Patriculae Pelesticae”

–1906 – Rođen je Lukino Viskonti (Luchino Visconti), jedan od najznačajnijih italijanskih filmskih režisera, koji je filmom “Zemlja drhti” (1948) označio početak italijanskog neorealizma (“Bele noći”, “Roko i njegova braća”, “Gepard”, “Sumrak bogova”, “Smrt u Veneciji”, “Nevino”).

–1913. – Rođen je Bert Lankester, američki filmski glumac, veoma izražajnog registra. Za ulogu u filmu “Elmer Gantry” iz 1960. godine dobio je Oskara. Ostali filmovi: “Trapez”, “Nirnberški proces”, “Odavde do večnosti”, “Verakruz”, “Čovek koji je stvarao kišu”, “Gepard”, “Okršaj kod OK korala”

1917 – Britanski ministar inostranih poslova Artur Đejms Balfur (Arthur James Balfour) objavio je Deklaraciju, poznatu kao Balfurova deklaracija, o osnivanju jevrejske države u Palestini.

–1923. – Umro je srpski slikar Stevan Aleksić, majstor obnove ikonostasa srpskih crkava. Akademiju je završio u Minhenu, a slikarsku radionicu otvorio je u rodnom Aradu, u kojem je renovirao ikone i slike na svodovima crkve. Obnovio je i ikone i slike u crkvama u Temišvaru, Vukovaru, Novom Sadu, Modošu (sada Jaša Tomić), Beneševu i drugim mestima. Najznačajniji i najobimniji rad obavio je u Preobraženskoj crkvi u Pančevu – 32 ikone velikog formata, tri kompozicije iz istorije srpske crkve i 44 medaljona svetaca.

1930 – Haile Selasije I (Selassie) krunisan je za cara Etiopije.

1938 – Mađarska je anektirala južnu Slovačku, priključivši se rasparčavanju Čehoslovačke nakon potpisivanja Minhenskog sporazuma u septembru.

–1950 – Umro je engleski dramski pisac, novinar i kritičar irskog porekla Džordž Bernard Šo (George, Shaw). Književnu karijeru počeo je pisanjem romana i pozorišnih kritika, a proslavio se mnogobrojnim pozorišnim delima. Dobitnik je Nobelove nagrade za književnost 1925. (“Kandida”, “Zanat gospođe Voren”, “Major Barbara”, “Pigmalion”).

1953 – Pakistanski parlament je proglasio Islamsku republiku Pakistan.

1956 – Mađarska vlada je odbacila članstvo u Varšavskom paktu i zatražila pomoć UN zbog napada sovjetskih trupa SSSR je stavio veto u Savetu bezbednosti UN na zahtev zapadnih sila da se razmotri kriza u Mađarskoj.

–1962. – Umro je srpski pisac i botaničar Stevan Jakovljević, profesor Univerziteta u Beogradu i rektor od 1945. do 1950. Završio je Filozofski fakultet u Beogradu. Kao oficir srpske vojske, borio se u Prvom svetskom ratu, a u Drugom svetskom ratu je bio u italijanskim i nemačkim zarobljeničkim logorima. Književno ime i popularnost stekao je romanom “Srpska trilogija”, koji čine “Devetsto četrnaesta”, “Pod Krstom” i “Kapija slobode”. Ostala dela: romani “Smena generacija”, “Velika zabuna”, “Likovi u senci”, dela iz botanike “Studije o biljnom svetu Prespanskog jezera”, “Makrofitska vegetacija Ohridskog jezera”, “Sistematika lekovitog bilja”.

1964 – U Saudijskoj Arabiji je svrgnut kralj Saud, a za novog kralja proglašen je princ Fejsal (Faisal).

1978 – Dvojica sovjetskih kosmonauta Jurij Romanenko i Georgij Grečko vratila su se na Zemlju sa svemirske stanice “Saljut 6” nakon 139 dana i 14 časova, što je bio novi rekord boravka u vasioni.

1994 – Više od 430 ljudi poginulo je u požaru posle eksplozije u velikom skladištu nafte blizu jednog sela u južnom Egiptu.

1995 – Vrhovni sud Argentine doneo je odluku o ekstradiciji nacističkog oficira Eriha Pribkea (Erich Priebke) Italiji, gde je optužen za ratne zločine tokom Drugog svetskog rata.

1998 – Uragan “Mič”, koji je harao kroz Centralnu Ameriku sedam dana, izazvao je ogromna razaranja, posebno u Hondurasu i Nikaragvi, a najmanje 9.000 ljudi je poginulo.

1999 – Crna Gora je uvela nemačku marku kao paralelnu valutu uz jugoslovenski dinar.

2001 – Posle više od pola veka u škole u Srbiji ponovo je uvedena veronauka.

2003 – Sveštenik Kenon V. Džin (Canon V. Gene) Robinson imenovan je za biskupa američke Episkopalne crkve. On je prvi sveštenik koji je javno priznao da je homoseksualac.

–2003 – Umrla je Kristabel Bilenberg, britanska književnica, autorka knjige “Prošlost sam ja”, memoara o opstanku u nacističkoj Nemačkoj.

2004 – Na predsedničkim izborima u SAD ponovo je izabran republikanac Džordž Buš (George W. Bush).

2004 – Umro je šeik Zajed Ben al Nahajan, osnivač i istorijski lider Ujedinjenih Arapskih Emirata, koji je tom zemljom vladao od 1971. godine.

–2004 – Holandski filmski režiser i kolumnista Teo van Gog (Gogh), praunuk slikara Vinseta van Goga, ubijen je u Amsterdamu. Njega je ubodima noža usmrtio jedan Marokanac koji je kasnije uhapšen. Teo van Gog je snimio film o zlostavljanju žena u islamskim zemljama.

2007 – Umro je Amerikanac Pol Tibets (Paul Tibbets) pilot i komandant aviona B-29 iz kojeg je 1945. godine bačena atomska bomba na Hirošimu, od koje je poginulo između 70.000 i 100.000 ljudi.

2008 – Umro je Džon Dejli (John Daly) producent 13 filmova koji su dobili Oskara, među kojima su “Vod” Olivera Stouna, “Poslednji kineski car” Bernarda Bertolučija i “Priviđenja” Roberta Altmana.

2013 – Dvojica novinara Međunarodnog francuskog radija RFI ubijena su na severu Malija, nekoliko sati pošto ih je otela grupa naoružanih ljudi. Tim povodom Međunarodna federacija novinara ustanovila je Međunarodni dan borbe protiv nekažnjivosti zločina nad novinarima.

2014 – Veljko Kadijević, poslednji ministar odbrane socijalističke Jugoslavije, umro je u Moskvi. Bio je na čelu JNA 1991. godine kada su vođenje operacije u Vukovaru i Dubrovniku, zbog čega su protiv njega u Hrvatskoj podignute tri optužnice za zločine protiv civilnog stanovništva. U Rusiju je prebegao 2001. godine nakon što ga je Haški sud pozvao da svedoči.

–2015 – Preminuo je Petar Lalović, filmski reditelj, scenarista i snimatelj poznat po metaforičnim filmovima o prirodi za koje je osvojio preko 150 nagrada (“Ptice koje ne polete”, “Poslednja oaza”, “Svet koji nestaje”).♦