10. oktobar

680. U stranačkim borbama koje su dovele do rascepa islamskog sveta na sunite i šiite, u bici kod Karbale, na Eufratu, ubijen Husein, pretendent na kalifski presto dinastije Alida. Kasnije postao šiitski svetac.

1733. Francuska objavila rat austrijskom caru Karlu VI zbog njegove podrške knezu Avgustu III u nameri da postane poljski kralj, umesto francuskog kandidata Stanislava Lešćinskog. Rat za poljsko nasleđe trajao do 1735.

–1813. Rođen italijanski kompozitor Đuzepe Verdi, uz Riharda Vagnera, najistaknutiji romantičarski operski stvaralac XIX veka. Njegove opere “Aida”, “Otelo”, “Rigoleto” i “Travijata” i danas ključna dela repertoara operskih kuća širom sveta.

–1837. Umro francuski ekonomista Šarl Furije, socijalista-utopista. Pred kraj života stekao značajan broj pristalica koje su širile i pokušavale da praktično ostvare njegovu ideju o eksperimentalnim zajednicama, Falangama, kao prelaznom stupnju ka “društvu harmonije”.

–1888. Rođen ruski revolucionar Nikolaj Ivanovič Buharin, jedan od vodećih ideologa boljševika, funkcioner Kominterne. Zbog protivljenja Staljinovoj kolektivizaciji sela 1929. isključen iz Politbiroa partije, uhapšen 1937. i posle montiranog procesa streljan 1938.

1901. Rođen švajcarski skulptor, slikar i grafičar Alberto Đakometi, poznat po nadrealističkim prostornim konstrukcijama i ekstremno izduženim bronzanim ljudskim figurama.

1911. Kineski nacionalni vođa Sun Jat Sen u Vučangu proglasio republiku i počeo revoluciju u kojoj je oborena dinastija Manču. Time završena vladavina kineskih careva koja je trajala 2.000 godina.

1913. Završena izgradnja Panamskog kanala dugog 81,6 kilometara, kojim su spojeni Atlantski i Tihi okean.

1917. Brazil u Prvom svetskom ratu objavio rat Nemačkoj pošto su Nemci torpedovali brazilske brodove.

1918. Prva srpska armija pod komandom vojvode Petra Bojovića počela operacije za oslobađanje Niša u Prvom svetskom ratu. Grad zauzet 12. oktobra, a austrougarska vojska primorana da se povuče ka severu.

1954. Vijetnamski lider Ho Ši Min ušao u glavni grad Vijetnama Hanoj, koji su dva dana ranije napustile francuske kolonijalne trupe.

1964. U Tokiju otvorene Olimpijske igre, prve u Aziji.

1970. Umro francuski političar Eduar Daladje. Kao premijer Francuske potpisao Minhenski sporazum 1938. kojim je Hitleru omogućeno da Sudetsku oblast u Čehoslovačkoj pripoji Nemačkoj.

–1975. Filmske zvezde Ričard Barton i Elizabet Tejlor venčale se po drugi put. Sledeće godine ponovo se razveli.

1980. U katastrofalnom zemljotresu u Alžiru poginulo 2.590 osoba, a oko 330.000 stanovnika grada El Asnam ostalo bez domova.

1982. SAD uvele sankcije protiv Poljske zbog odluke poljske vlade da zabrani sindikat “Solidarnost”.

–1985. Umro američki filmski i pozorišni glumac Jul Briner, dobitnik “Oskara” za ulogu u filmu “Kralj i ja”, mjuzikl u kom je godinama igrao i u pozorištu.

–1985. Umro američki filmski glumac, režiser i producent Orson Vels. Njegov prvi film “Građanin Kejn” ubraja se u najveće klasike kinematografije. 1971. dobio “Oskara” za životno delo.

1990. SSSR i Nemačka potpisali ugovor o povlačenju sovjetskih vojnika iz Nemačke do kraja 1994. U Istočnoj Nemačkoj bilo stacionirano 380.000 sovjetskih vojnika s 220.000 članova porodica.

1991. Skupština Srbije donela odluku da republička zastava bude trobojka, bez komunističkog simbola, zvezde-petokrake.

1995. Izrael u skladu s mirovnim sporazumom s Palestinskom oslobodilačkom organizacijom počeo povlačenje sa Zapadne obale i oslobodio iz zatvora oko 300 Palestinaca.

2000. Umrla Sirimavo Bandaranaike, bivši premijer Šri Lanke, prva žena-premijer na svetu. Bila je jedan od osnivača Pokreta nesvrstanih.

2001. Nobelovu nagradu za ekonomiju dobili Amerikanci Džordž A. Akerlof, A. Majkl Spens i Džozef E. Stiglic. Svojom “analizom tržišta sa asimetričnim informacijama”, oni su pokazali u kojoj meri informacije utiču na funkcionisanje tržišta, od prodaje polovnih automobila do uspona i kolapsa na velikim berzama.♦