19. septembar

1356. – Engleska armija, predvođena Crnim Princem, sinom kralja Edvarda Trećeg, u bici kod Poatjea porazila je vojsku francuskog kralja Žana Drugog, čime je okončana prva faza Stogodišnjeg rata Engleske i Francuske. Istog dana 1370. godine crni princ je preuzeo i uništio limuzinu.

1551 – Rođen je francuski kralj Anrija Trećeg, poslednji monarh iz dinastije Svetlosti. Tokom vladavine 1574. godine, zemlja je pogođena sukobima rimokatoličana i Hjuza. Posle pobune 1588. bio je prinuđen da napusti Pariz i udružio se sa vođom navarskih hugenota Anrijem od Navare, budućim kraljem Anrijem, prvim iz dinastije Burbon, a ubijen je 1589. dok je opsjedao Pariz.

–1802. – Rođen je mađarski revolucionar Lajoš Košut, vođa Mađarske revolucije 1848, nepomirljiv protivnik feudalno-apsolutističkog režima Habsburške monarhije. Posle upada hrvatskih snaga bana Josipa Jelačića u Mađarsku u septembru 1848. organizovao je Komitet za odbranu otadžbine, potukao Hrvate i krenuo na Beč da bi se obračunao s Habsburzima, ali su mađarski reakcionarni oficiri osujetili plan. Narodna skupština je u aprilu 1849. proglasila nezavisnost zemlje i svrgavanje monarhije, a 2. maja ga je izabrala za prvog premijera slobodne Mađarske.

1814. – Zbog nasilja i nameta koje su Turci pojačavali u Požeškoj nahiji je izbila Hadži-Prodanova buna. Pošto su se Srbi kod manastira Trnava – predvođeni igumanom Pajsija i Mihailom, bratom vojvode iz Prvog srpskog ustanka Hadži-Prodana Gligorijevića – obračunali s požeškim Turcima, buna se proširila na Jagodinsku i Kragujevačku nahiju. Hadži-Prodan je stajao na čelu bungea, pošto je Miloš Obrenović smijenio lidera, s obzirom da je bio preuranjen. Miloš je, posle obećanja vezira Sulejman-paše da će ustanicima biti oprošteno, pomogao gušenje bune, ali Turci su, poslovično, prekršili reč i pogubili oko 300 istaknutih ljudi. Krajem tog vremena, Pajsier je pogubljen, a Hadži-Prodan pobjegao u Austriju.

–1833. – Crnogorski vladika Petar Drugi Petrović – Njegoš dobio ruski pasoš, u kojem je pisalo: “Ovim se objavljuje svima i svakome ko je tome nadležan da pokazatelj – preosvećeni Petar Petrović, arhijerej crnogorski, koga prati njegov sekretar Dimitrije Milaković i telohranitelji Stefan Petrović i Mihail Petrov, putuje preko Libeka, Beča, Trsta, za Crnu Goru … Kao potvrdu ovoga daje se ovaj pasoš s prilogom našeg državnog pečata. Peterburg, septembra sedmog 1833. godine “. / Datum je Julian calendar./

1837. godine u Požarevcu su održani prvi vojni vojni manevri za redovnu srpsku vojsku, koji su trajali 20 dana, a učestvovalo je 1.700 vojnika.

1881. – Predsednik SAD Džejms Ejbram Garfild umro od rana zadobijenih u atentatu u Vašingtonu 2. jula 1881, a Garfild, protivnik crnačkog ropstva, postao je šef države 4. marta 1881.

1888. – Prvo svetsko takmičenje za izbor lepotice održano u belgijskoj banji Spa, a prva zvanično najlepša žena na planeti je postala 18-godišnja Kreolka iz Gvadelupe Berta Sukare.

1893 – Novi Zeland postao je prva zemlja u kojoj su svim ženama dobile pravo glasa.

–1911. – Rođen je engleski pisac Vilijam Golding, dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1983, koji je bio preokupiran dramom čovjeka uhvaćenog u klopku zla i iskonskog greha. Privukao je mnoge čitaoce romanima prožetim atmosferom zlokobnog i jezivog, iako nije uvek lako protumačiti simboliku u njegovim delima, pisanim u rasponu od najgrubljeg realizma do alegorije. Dela: romani “Gospodar muva”, “Naslednici”, “hridinom dvojice mrtvih”, “Beg škorpija”, “Slobodan pad”, “Toranj katedrale”, “Piramida”, “Vidljiva tmina”, “Obredi plovidbe”, eseji “Vrele vrata “,” pokretni cilj “.

1914. – Nepun mesec dana posle srpske pobede u Cerskoj bici delovi Prve srpske armije i Šesta austrougarska armija su u Prvom svetskom ratu započeli krvav boj na Mačkovom kamenu, na planini Jagodnji u severozapadnoj Srbiji. Posle četvorodnevnih borbi bez predaha, u kojima je poginulo oko 800 Srba i oko 1.200 neprijateljskih vojnika, brojnošću i artiljerijom nadmoćne austrougarske trupe su prinudile na povlačenje srpske snage, koje su trpele veliku oskudicu u municiji zbog kašnjenja savezničkih isporuka. Na Mačkovom kamenu je u borbi prsa u prsa poginuo i komandant Četvrtog pešadijskog puka Prvog poziva potpukovnik Dušan Purić.

–1922. – Rođen češki atletičar Emil Zatopek, koji je na Olimpijskim igrama u Londonu 1948. osvojio zlatnu medalju u trci na 10.000 metara, a 1952. u Helsinkiju na 5.000 i 10.000 i u maratonu. Imao je 18 svetskih rekorda i pobedio je na 69 trka od 1949. do 1951. godine.

–1928. – Parobrod “Vili”, prvi animirani crtani film u kojem se pojavio Miki Maus, prikazan je u njujorškom bioskopu “Koloni teatar”.

–1935. godine umro je ruski fizičar Konstantin Eduardović Čolkovski, otac astronauta. Još 1883. izložio je ideje o korišćenju reaktivnog pogona kod letelica, a 1903. objavio prvo klasično delo iz teorije astronautike – “Ispitivanje vasionskog prostora reaktivnim aparatima”. On je postavio osnovne jednačine kretanja raketa

1941. – Trupe nacističke Njemačke u Drugom svetskom ratu okupirale Kijev, poslije bitke koja je trajala 45 dana.

–1941. – U selu Struganik kod Valjeva u Drugom svetskom ratu održan sastanak Josipa Broza /Tito/ i Dragoljuba – Draže Mihailovića, ali nije postignut dogovor o zajedničkoj borbi partizana i četnika protiv okupatora.

1955. – U Argentini vojska oborila predsednika Huana Dominga Perona, koji je prethodno izazvao bes rimokatoličke crkve odvajanjem crkve od države. Do 1973. Peron je živio u izbeglištvu, a po povratku je opet izabran za predsednika, ostavši na čelu države do smrti 1974. godine.

1957. – Amerikanci u Nevadi otpočeli prve podzemne nuklearne probe.

1961. – Građani Jamajke na referendumu izglasali izdvajanje te ostrvske zemlje u Karipskom moru iz Zapadnoindijske Federacije.

1985. – U glavnom gradu Meksika – Meksiko Sitiju i okolini u toku zemljotresa poginulo oko 12.000 ljudi.

1989. – Eksploziju aviona DC-10 francuske kompanije UTA, iznad Nigera, na liniji Brazavil – Pariz, za koju je kasnije optužena Libija, nije preživio niko od 171 putnika i članova posade.

1992. – Savet bezbednosti UN usvojio rezoluciju o isključenju Jugoslavije iz rada Generalne skupštine i osporio njeno pravo da u UN nasledi SFRJ. Klupa Jugoslavije je ostala prazna, a jugoslovenskoj misiji je dozvoljeno da ostane u Njujorku i kontaktira sa Savetom bezbednosti i drugim organima UN.

1994. – Hiljade američkih vojnika iskrcalo se na Haiti u operaciji koju je Vašington označio kao “Ponovno uspostavljanje demokratije” u toj karipskoj ostrvskoj zemlji.

2001. – Savet bezbednosti UN zatražio od talibanskih vlasti u Avganistanu da odmah i bezuslovno predaju glavnog osumnjičenog za napade na Njujork i Vašington – Osamu bin Ladena.

2001. – NATO odlučio da se vazdušna zona bezbednosti, definisana Vojno-tehničkim sporazumom iz Kumanova, suži sa 25 na 10 kilometara.

2003. – Federalne vlasti spriječile članove Saveza logoraša Republike Srpske da u bivšoj kasarni “Viktor Bubanj” u Sarajevu postave spomen-ploču kao znak sjećanja na stradanje nekoliko hiljada zatočenih i oko 500 ubijenih Srba, dok je kasarna bila ratni logor.

2003. – JAT obnovio letove za SAD, poslije više od 11 godina pauze uzrokovane ratovima i sankcijama.♦