5. jun

 
754. Ubijen Bonifacije, nazvan Apostol Nemačke, misionar pape Grgura II. Tokom misije među germanskim plemenima od 719. osnovao biskupije u više mesta na germanskom području. Ubio ga paganin Frizijac.

1723. Rođen škotski ekonomista i filozof Adam Smit, uz Dejvida Rikarda najpoznatiji predstavnik engleske klasične političke ekonomije.

1806. Napoleon proglasio Holandiju kraljevinom i za kralja postavio svog brata Luja Bonapartu.

1819. Rođen engleski astronom i matematičar Džon Kauč Adams. Na osnovu nepravilnosti u kretanju Urana odredio, skoro istovremeno sa Irbenom Leverjeom, putanju Neptuna.

-1826. Umro nemački kompozitor i pijanist Karl Marija fon Veber, jedan od kreatora romantičnog izraza u nemačkoj muzici, a njegovo remek-delo “Čarobni strelac” smatra se prototipom nemačke romantične opere.

1827. Turske trupe zauzele Akropolj i ušle u Atinu pošto su slomile ustanak za oslobođenje Grčke.

1837. Srpski knez Miloš Obrenović postavio prve ekonome, čiji je zadatak bio da savetuju seljake i nastoje da svaki od njih zaseje određenu količinu pšenice, ovsa, ječma, kukuruza, krompira.

1873. Pod pritiskom Britanije sultan Zanzibara Said bin Bargaš zatvorio zanzibarsko tržište robova.

-1878. Rođen meksički revolucionar Fransisko Pančo Vilja, lider seljačke revolucije u Meksiku. od 1910. do 1917, uz Emilijana Zapatu najpopularniji meksički narodni tribun. 1966. proglašen za meksičkog nacionalnog junaka.

1883. Rođen engleski ekonomista Džon Majnard Kejnz, poznat po delu “Opšta teorija zaposlenosti, kamate i novca”, koje je donelo radikalan zaokret u ekonomskoj teoriji.

-1887. Rođen srpski lekar Kosta Todorović, infektolog i mikrobiolog, član Srpske akademije nauka i umetnosti i Nacionalne akademije za medicinu u Parizu. Pored naučnih, značajan njegov rad na bibliografiji jugoslovenskih publikacija iz mikrobiologije, imunologije, epidemiologije i higijene.

-1898. Rođen španski pesnik i dramski pisac Federiko Garsija Lorka, jedna od najznačajnijih ličnosti španske književnosti XX veka. Streljali ga pripadnici Frankove civilne garde 1936.

1900. Britanske trupe u Burskom ratu zauzele Pretoriju.

1915. Žene u Danskoj dobile pravo glasa.

1916. Britanski feldmaršal irskog porekla, lord Horejšo Herbert Kičener, osvajač Sudana i ministar rata u Prvom svetskom ratu, potonuo na oklopnoj krstarici “Hempšir”, koja je, ploveći u Rusiju, naišla na minu.

1941. Eksplodiralo spremište municije nemačke vojske u smederevskoj tvrđavi, u Drugom svetskom ratu. Poginulo više hiljada ljudi, a srušeno i oštećeno više stotina kuća. Uzrok eksplozije ostao nepoznat.

1945. Predstavnici SSSR, SAD, Velike Britanije i Francuske u Berlinu potpisali Deklaraciju o preuzimanju vrhovne komande nad poraženom Nemačkom u Drugom svetskom ratu i njenoj podeli na četiri okupacione zone.

-1947. Državni sekretar SAD Džorž Maršal izneo plan o finansijskoj pomoći Evropi razorenoj u Drugom svetskom ratu. “Maršalov plan”, kojim su SAD u periodu od 1948. do 1952. dodelile pomoć od 15 milijardi dolara evropskim zemljama, usvojen iste godine na Ekonomskoj konferenciji u Parizu.

1967. Počeo rat Izraela i Egipta, Sirije i Jordana. Izraelske snage u narednih šest dana izbile na Suecki kanal, zauzele Sinajsko poluostrvo, pojas Gaze, deo Jordana i Golansku visoravan u Siriji.

1968. Palestinac Sirhan Sirhan u atentatu u Los Anđelesu smrtno ranio američkog senatora Roberta Kenedija, mlađeg brata predsednika Džona Kenedija, koji je takođe ubijen u atentatu, 1963. u Dalasu. Robert Kenedi narednog dana podlegao povredama.

1972. U Štokholmu počela prva konferencija Ujedinjnih nacija posvećena problemima zaštite i unapređenja čovekove okoline.

1975. Suecki kanal, koji je bio zatvoren od izraelsko-arapskog rata 1967, ponovo otvoren za međunarodni saobraćaj.

1992. Jugoslovenska narodna armija napustila kasarnu “Maršal Tito” u Sarajevu, čime je završeno povlačenje JNA iz Bosne i Hercegovine.

2000. Poslednjeg dana posete Rusiji predsednik SAD Bil Klinton govorio u Državnoj dumi, kao prvi predsednik SAD koji se obratio ruskom parlamentu.

2000. Apelacioni sud u Santjagu ukinuo poslanički imunitet bivšem čileanskom diktatoru Augustu Pinočeu, otvarajući time put za sudski proces zbog zločina počinjenih u Čileu tokom njegovog režima. Sud naredne godine suspendovao proces proglasivši Pinočea mentalno nesposobnim.

2001. Laburistička stranka ubedljivo pobedila na izborima u Velikoj Britaniji, a Toni Bler postao prvi premijer laburista s dva uzastopna mandata.

2001. UN obeležile 20-godišnjicu pojave AIDS. Procenjuje se da je 58 miliona ljudi zaraženo HIV-virusom i da je više od 22 miliona umrlo u poslednje dve decenije.♦