4.oktobar

Danas je Svetski dan zaštite životinja. Opštom deklaracijom UN o zaštiti životinja proklamovanom 1977. zatraženo je poštovanje “za životinje povezano s poštovanjem čoveka za čoveka” i zabrana svih vidova takozvanih zabava u kojima su životinje izložene maltretiranju i ubijanju

1669 – Umro je holandski slikar Rembrant Harmens van Rajn, jedan od najvećih u istoriji slikarstva, čije su slike prepoznatljive po dramatičnoj igri svetlosti i senki, dubini kolorita i psiholoskoj noti. Cesto radio na biblijske teme i portrete. Uradio je oko 650 uljanih slika, oko 300 gravira i oko 2.000 crteža, uključujući remek dela kao što su “Noćna straža”, “Izgubljeni sin”, “Čas anatomije doktora Tulpa”, “Hristos kao baštovan”, “Dobri Samarićanin”, “Hodočasnici u Emausu”, “Suknari”, “Vitsavej”, “Jakov blagosilja unuke”, “Venera i Kupidon”, “Verenici”, “Flora”,”Danaja”, “Starica”, “Jevrejska nevesta”, “Porodični portret”, “Predeo s vetrenjačom”, više od 60 autoportreta, portrete njegove žene Saskije van Ojlenburh, sina Tita, prijatelja Jana Siksa.

1787 – Rođen je francuski političar i istoričar Fransoa Pjer Gijom Gizo, šef diplomatije od 1840. do 1847. i predsednik vlade od 1847. do 1848. Oboren je s vlasti u Februarskoj revoluciji 1848. kada je oboren i kralj Luj Filip. Dela: “Istorija engleske revolucije”, “Istorija civilizacije u Francuskoj”.

1824 – Donet je prvi ustav Meksika kao suverene države. Proces osamostaljivanja započeo je 1810, kada je proglašena suverenost, priznata konačno 1821. godine.

1830 – Belgija je proglasila nezavisnost. Do Napoleonovih ratova ona se nalazila pod Habzburzima. Od Bečkog kongresa 1815. do 1830. Belgija je (kao i Luksemburg) sastavni deo Holandije (Nizozemske). Belgijanci su izraziti katolici, za razliku od protestantske Holandije, pa je u pozadini pobune iz 1830. bila i suprotnost te vrste.

1865 – Pruski kancelar Oto fon Bizmark i francuski car Napoleon III postigli su u Bijaricu (ekskluzivno letovalište na Atlantiku severno od Pirineja) sporazum da Pruska preuzme vodeću poziciju među nemačkim državama od Habzburga (Austrije). Bizmarkova agresivna politika izazvala je 1870. rat u kojem je Nepoleon III doživeo težak poraz, a Pruska je, delimično i na ruševinama njegovog carstva, uspostavila ujedinjeno Nemačko carstvo (bez austrijskih zemalja).

1878 – Prva ambasada Kine otvorena je u SAD kada je ambasador Čen Lan Pin predao akreditive američkom predsedniku Raterfordu Hejsu.

1892 – Rođen je austrijski državnik Engelbert Dolfus, kancelar od 1932 do 1934, koji se protivio ideji Adolfa Hitlera da Austriju pripoji Nemačkoj. Zbog upornog odupiranja Hitlerovoj nameri, austrijski nacisti ubili su ga u Beču u julu 1934. ali je njihov pokušaj puča tada ipak okončan neuspehom.

1895 – Rođen je američki filmski glumac Džozef Frensis, poznat kao Baster Kiton. Najčešće je glumio usamljenike, koji su u sukobu sa svima. Pojavom zvučnog filma publika mu je okrenula leđa, ali je ponovo postao popularan kad su njegovi nemi filmovi ozvučeni. Filmovi: “General”, “Naše gostoprimstvo”, “Navigator”, “Šerlok mlađi”, “Snimatelj”, “Bulevar sumraka”, “Svetla pozornice”.

1924 – Rođen je američki glumac Čarls Karter, poznat kao Čarlton Heston, upamćen po ulogama u holivudskim pseudoistorijskim

spektaklima kao i filmovima fantastike. Filmovi: “Deset zapovesti”, “Ben Hur” (Oskar), “Orkanski visovi”, “Julije Cezar”, “Agonija i ekstaza”, “El Sid” (Oskar), “Major Dendi”, “Planeta majmuna”, “Zemljotres”. Bio je društveno angažovan, posebno kao zagovornik prava na nošenje oružja, što je specifičan problem vezan za unutrašnje prilike SAD.

1957 – Sovjetski Savez je lansirao u orbitu oko Zemlje prvi veštački satelit “Sputnjik 1”, težak 83 kilograma, koji je leteo po eliptičnoj putanji do visine 900 kilometara. Sjedinjene države bile su tada neprijatno iznenađene, pošto je satelit mogla u orbitu, da izbaci samo izuzetno snažna raketa, bitno jača od onih kojima su tada raspolagale SAD.

1966 – Britanska afrička kolonija Basutolend stekla je nezavisnost pod nazivom Kraljevina Lesoto.

1970 – Pronađena je mrtva američka pevačica Dženis Džoplin, najpoznatija bela pevačica bluza šezdesetih godina 20. veka. Uzrok smrti bila je prekomerna doza narkotika.

1992 – Vlada Mozambika i pobunjenici potpisali su mirovni sporazum, čime je posle 16 godina okončan građanski rat u toj afričkoj zemlji, do 1975. portugalskoj koloniji.

1993 – Potpredsednik Rusije Aleksandar Ruckoj i lideri skupštine, raspuštene odlukom ruskog predsednika Borisa Jeljcina 21. septembra 1993, predali su se vojnicima lojalnim Jeljcinu posle desetočasovnog tenkovskog napada na skupštinsku zgradu (beli dom) i pogibije najmanje 300 ljudi.

2001 – Ruski avion tipa “tu-154” sa 78 putnika i članova posade, koji je leteo iz Izraela, greškom je oboren ukrajinskom raketom iznad Crnog mora tokom vojnih vežbi.

2002 – Američki taliban Džon Voker Lind osuđen je na 20 godina zatvora zbog učešća u oružanim operacijama protiv Amerikanaca.

2003 – Islamski terorista-samoubica usmrtio je 23 osobe u jednom restoranu u gradu Haifa na severu Izraela.

2005 – Evropska unija započela je pregovore sa Turskom o članstvu.

2007 – Prilikom pada aviona tipa “Antonov 26” na predgrađe Kingasani, u neposrednoj blizini aerodroma Ndili u Kongu poginulo je

39 ljudi. Avion se srušio tri sata pošto je uzleteo sa aerodroma u Kinšasi, porušivši pri tom šest kuća. Pripadao je kongoanskoj kompaniji “Afrika Uan”, kojoj je inače zabranjeno da leti nad zemljama Evropske unije iz bezbednosnih razloga.

2013 – Umro je legendarni vijetnamski general Vo Ngujen Djap glavni strateg borbe koja je okončana pobedom u Vijetnamskom ratu protiv SAD. General s nadimkom “crveni Napoleon” najzaslužniji je bio i za prethodni poraz francuskih kolonijalnih trupa kod Dijen Bijen Fua 1954, što je dovelo do propasti francuske kolonijalne imperije u Indokini.♦