10. jul

1856. – Rođen je srpski fizičar i pronalazač Nikola Tesla, jedan od najvećih umova u istoriji svetske nauke, posebno elektrotehnike, tvorac “novog tehničkog poretka”; zahvaljujući njegovim izumima, postavljen je temelj i pravac vrtoglavog naučno-tehničkog razvoja ljudskog roda u 20. veku. Pronašao je obrtno magnetno polje, trofazni sistem prenosa električne energije, indukcioni motor, generator i transformator, fenomen elektromagnetne rezonance i patentirao je niz izuma na kojima se zasniva savremena elektronika, izuma bez kojih bi bila nezamisliva tehnička civilizacija, pogotovo prenos električne energije. Pionir je i radio tehnike, bežične telegrafije, radara. Njegov polifazni sistem naizmeničnih struja pokazao je vrednost na prvoj hidrocentrali na slapovima Nijagare. Patentirao je oko 700 pronalazaka u oblasti naizmeničnih struja, telekomunikacija, akustike i mašinstva, od kojih su mnogi našli široku primenu. Posle okončanja studija elektrotehnike u Gracu i kraćeg stažiranja u Budimpešti i Parizu, odselio se u SAD, čiji je državljanin postao 1884, ali je sve do smrti u Njujorku, na pravoslavni Božić 1943, održavao bliske kontakte s otadžbinom. U SAD-u je, proniknuvši u tajne oscilatornih kretanja elektriciteta i materije, ostvario najveće naučne poduhvate. Povodom stogodišnjice njegovog rođenja, 1956. godine, jedinica za merenje visokog napona dobila je Teslino ime, kojim je nazvana i jedinica jačine magnetnog polja. Rođen je kao četvrto dete Milutina i Đuke Tesle u svešteničkoj pravoslavnoj porodici u srpskom selu Smiljan u Lici.

138. – Umro je rimski car Hadrijan (Publius Aelius Hadrianus).Tokom vladavine od 117. izvršio je značajne reforme u Rimskom carstvu i utvrdio granice u Germaniji i Britaniji, gde je podigao bedem (Hadrijanov bedem) za zaštitu od upada Škota. Bio je veliki poštovalac grčke kulture i pokrovitelj umetnosti, pisao je stihove, vajao i slikao.

1099. – Umro je španski nacionalni junak El Sid (Cid) (RodrigoDiaz de Bivar), legendarna ličnost španske epske poezije, glavni lik Kornejeve (Corneille) tragedije “Sid” i Masneove (Mashenet) opere.

1509. – Rođen je švajcarski teolog francuskog porekla Žan Kalvin (Jean Calvin), vođa frakcije protestantizma u Ženevi (kalvinizam), koja je imala mnogobrojne pristalice u evropskim zemljama, posebno u Francuskoj (hugenoti), i izazvala velike društvene potrese. Njegovo delo “Temelji hiršćanstva” (1536) postalo je priručnik protestantske doktrine.

1584. – Po nalogu španskog dvora ubijen je holandski princ od Oranža Vilem I Ćutljivi, borac protiv španske prevlasti i prvi nasledni namesnik (1581) Holandije.

1609. – U Minhenu je osnovana Katolička liga kao odgovor na osnivanje Protestantske unije (1608), što je pojačalo tenzije u Nemačkoj koje su dovele do izbijanja Tridesetogodišnjeg rata (1618-48) u centralnoj Evropi.

1774. – Nakon šestogodišnjeg rata, Rusija i Turska sklopile su Kučuk – Kajnardžijski mir kojim je Turska izgubila Krim, prihvatila rusko – tursku granicu na Bugu i priznala Rusiji pokroviteljska prava nad Vlaškom i Moldavijom, kao i nad pravoslavnim podanicima u Turskoj.

1830. – Na Antilima je rođen francuski slikar i grafičar Kamij Pisaro (Camille Pišaro), jedan od učesnika prve izložbe impresionista u Parizu 1874. U kasnoj fazi opredelio se za poentilizam Seraa (Seurat) i Sinjaka (Signac).

1834. – Rođen je češki pisac Jan Neruda, predvodnik generacije “majevaca” – književnika koji su, okupljeni oko časopisa “Maj”, promovisali češki književni realizam (“Malostranske pripovetke”, “Arabeska”, “Železnički radnici”, zbirke pesama “Prosti motivi”, “Kosmičke pesme”, “Balade i romanse”).

1840. – Napadom najmanje 70 nemačkih bombardera na ciljeve u južnom Velsu, u Drugom svetskom ratu počela je Bitka za Britaniju. Pobeda britanskog vazduhoplovstva u septembru prisilila je Nemce da definitivno odustanu od invazije na Veliku Britaniju.

1856. – U selu Smiljani, kod Gospića u Hrvatskoj, rođen je Nikola Tesla, naučnik i pronalazač na polju elektrotehnike i radio-tehnike. Od 1884. do smrti 1943. živeo je u SAD. Patentirao je oko 700 pronalazaka od kojih nekoliko desetina ima široku primenu, među kojima je i serija izuma (1896-1914) koji čine temelj savremene radio-tehnike.

1871. – Rođen je francuski pisac Marsel Prust (Marcel Proust),čije je delo “U traganju za izgubljenim vremenom” ostavilo dubok trag ne samo u Francuskoj već i u evropskoj književnosti 20. veka, i izvršilo veliki uticaj na mnoge književnike.

1895. – Rođen je nemački kompozitor Karl Orf (Carl Orff), autorpopularne scenske kantate “Karmina Burana”. Bavio se i pedagoškim radom, a u nastavu je uveo tzv. Orfov instrumentarij, sačinjen od grupe instrumenata prilagođenih deci.

1897. – U borbi za prevlast na području gornjeg Nila, francuske trupe zaposele su Fešoude (Kodok) u Sudanu, što je izazvalo ozbiljnu krizu u anglo-francuskim odnosima. Kompromisnim rešenjem 1899. godine, Francuska je dobila zapadni Sudan, a dolina Nila ostala je pod britanskom kontrolom.

1926. – Rođen je srpski glumac Pavle Vuisić, “vulkan glume, života i snage”, kako ga je opisao Orson Vels. Već u prvom filmu – “Čudotvorni mač” Vojislava Nanovića 1950. – nametnuo se neobično snažnom glumačkom ličnošću, koja je potom obeležila više od sto filmova i mnoštvo TV serija i drama, poput kultne “Šešir gospodina Vujića”. Filmovi: “Ko to tamo peva”, “Sjećaš li se Doli Bel?”, “Maratonci trče počasni krug”, “Hajka”, “Kampo Mamula”, “Dim”, “Mačak pod šlemom”, “Parče plavog neba”, “Žeđ”, “Horoskop”, “Inspektor”, “Sam”, “Pogon B”, “Kad čuješ zvona”, “Događaj”, “Konjuh planinom”.

1940. – Francuska Narodna skupština poverila je vlast maršalu Anriju Petenu (Henri Petain), koji je tokom Drugog sveskog rata predvodio kolaboracionističku vladu sa sedištem u Višiju.

1943. – Anglo-američke trupe u Drugom svetskom ratu iskrcale su se na Siciliju.

1953. – Sovjetski lider Nikita Hruščov smenio je ministra unutrašnjih poslova Lavrentija Beriju, bliskog Staljinovog saradnika i egzekutora u staljinističkim čistkama. Berija je kasnije uhapšen, osuđen na smrt i streljan.

1962. – Iz Kejp Kaneverala lansiran je prvi američki telekomunikacioni satelit “Telstar”, koji je omogućio prenos TV programa preko Atlantskog okeana.

1973. – Bahamska ostrva su stekla nezavisnost u okviru Britanskog Komonvelta, posle 190 godina britanske kolonijalne vladavine.

1976. – Zbog pucanja ventila u hemijskoj fabrici “Ikmeza” ublizini Milana, oblak hemijskih materija, među kojima i dioksina, teško je zagadio četiri opštine – Seveza, Meda, Dezio i Čezena. To je bila prva ekološka nesreća te vrste u Evropi.

1992. – Američki sud osudio je bivšeg panamskog diktatora Manuela Norijegu (Noriega) na 40 godina zatvora jer je dozvolio krijumčarenje droge u Panami.

1994. – Leonid Kučma pobedio je na predsedničkim izborima u Ukrajini.

1995. – Vojne vlasti oslobodile su iz šestogodišnjeg kućnogpritvora vođu burmanske opozicije i dobitnicu Nobelove nagrade za mir Aung San Su Ći (Suu Kyi).

1999. – Šest afričkih vlada potpisalo je sporazum o prekiduvatre, čime je okončan građanski rat u Demokratskoj Republici Kongo. Sporazum je potpisan bez učešća pobunjeničkih grupa involviranih u sukobe.

2000. – U gomili smeća koja se srušila na sirotinjsko naselje,nazvano Obećana zemlja, u Manili (Filipini) stradalo je više od 200 ljudi. ♦