30. jun

1938. – Umro je srpski pisac, pozorišni kritičar i diplomata Milan Rakić. Bio je član Srpske kraljevske akademije i predsednik srpskog PEN kluba. Njegove pesme ubrajaju se u najbolja ostvarenja u srpskoj lirici 20. veka (“Dolap”, “Jefimija”, “Na Gazimestanu”).

1520. – Tokom španskog osvajanja Meksika u Tenočtitlanu, gde je kasnije izgrađen Meksiko Sjudad, ubijen je poslednji car Asteškog carstva Montesuma II Ksokojocin (Montezuma Xocoyotzin).

1579. – Ubijen je u Stambolu (Istambul, Turska) Mehmed Paša Sokolović, turski janjičar, Veliki vezir Porte, veoma važna politička figura otomanske carevine. Zadnjih 15 godina života bio je defakto apsolutni vladar turske države. Rođen je u jugoistočnoj Bosni, od pravoslavnih roditelja a Turci su ga odveli u janjičare kao dete. Tokom života je zauzimao visoke položaje tokom vladavine tri turska sultana, Sulejmana Veličanstvenog, Selima Drugog i Murata Trećeg. Bio je Komanadant carske garde, Visoki Admiral Mornarice, Treći Vezir, zatim Drugi, i na kraju Veliki Vezir carstva. Jedan od spomenika njegove vladavine je i veliki most preko Drine, čuvena ‘Na Drini ćuprija’, u Višegradu.

1812. – Kanadske vlasti ‘Gornje Kanade’ (Upper Canada) naložile su američkim državljanima da u roku od 12 dana napuste Ontario.

1859. – Na konopcu razapetom iznad Nijagarinih vodopada, Čarls Blondin (Charles) je pred 25.000 gledalaca prešao iz SAD u Kanadu.

1876. – Srbija i Crna Gora, u savezništvu s Rusijom, objavile su rat Turskoj.

1886. – Prvi put je krenulo voz sa jedne obale Kanade na drugu. Putnici su stigli u Port Mudi, u Britiš Kolumbiji, 4. jula iste godine

1893. – Rođen je britanski političar i društveni teoretičar Harold Leski (Laski). Kao uticajni član Laburističke stranke zalagao se za ekonomske i socijalne reforme, čime je doprineo pobedi laburista na izborima 1945.

1893. – Rođen je lider nemačkih komunista Valter Ulbriht (Walter Ulbricht). Emigrirao je 1933. u Moskvu, gde je ostao do završetaka Drugog svetskog rata, 1950. je postao prvi sekretar Jedinstvene radničke partije Nemačke (DDR), a od 1960. predsednik Državnog veća Demokratske Republike Nemačke.

1908. – U Sibiru, u oblasti Tunguska (Tunguzija), u Rusiji, je je došlo do strahovite eksplozije, do danas ne sasvim razjašnjene. Eksploziju je najverovatnije izazvao vazdušni udar meteora ili komete na visini od 6 do 10 kilometara iznad površine Zemlje. Energija eksplozije je kasnije procenjena između 10 i 15 megatona TNT-a. Od eksplozije je porušeno oko 60 miliona stabala na površini od preko 2150 kvadratnih kilometara.

1913. – Naredbom bugarskog cara Ferdinanda izvršen je prepad na srpsku i grčku vojsku u Makedoniji. Usledila je bitka na Bregalnici kojom je počeo Drugi balkanski rat u koji je 10. jula ušla i Rumunija zaposevši severnu Bugarsku. Rat je završen mirom u Bukureštu 10. avgusta iste godine.

1930. – Velika Britanija je priznala nezavisnost Iraka, koji je na međunarodnoj konferenciji u San Remu 1920. proglašen za britansko mandatno područje.

1934. – Dogodila se u Nemačkoj tzv. ‘Noć digačkih noževa’ u kojoj su se, pod imenom ‘Operacija čišćenja krvi’, Hitlerove nacističke pristalice obračunale sa svojim političkim protivnicima. Zvanično, ubijeno je 77 osoba, mada se smatra da je preko 400 ljudi nastradalo.

1936. – Objavljen je roman ‘Prohujalo sa vihorom’ (Gone with the Wind) koji je napisala Margaret Mičel (Mitchell). Roman je postigao svetsku slavu, postao bestseller a po njemu je snimljen i film.

1936. – Etiopski car Haile Selasije I (Selassie) uputio je, u sedištu Lige naroda, apel za pomoć povodom invazije Italije na Etiopiju. Liga naroda odredila je sankcije protiv Italije, ali one nisu poštovane.

1938. – Umro je srpski pisac, pozorišni kritičar i diplomata Milan Rakić. Bio je član Srpske kraljevske akademije i predsednik srpskog PEN kluba. Njegove pesme ubrajaju se u najbolja ostvarenja u srpskoj lirici 20. veka (“Dolap”, “Jefimija”, “Na Gazimestanu”).

1943. – Američke trupe iskrcale su se u Drugom svetskom ratu na ostrvo Nova Džordžija (Solomonska ostrva). Tokom operacije oboren je 121 japanski avion.

1946. – SAD su izvršile nuklearnu probu na pacifičkom ostrvu Bikini.

1948. – Jugoslovenska štampa objavila je Rezoluciju Informacionog biroa komunističkih i radničkih partija (Informbiro) o stanju u Komunističkoj partiji Jugoslavije i odgovor Centralnog komiteta KPJ kojim se odbacuju optužbe iznete u Rezoluciji. Usledila su hapšenja i zatvaranja članova KPJ koji su se opredeli za stavove Informbiroa.

1950. – Američki predsednik Hari Truman (Harry) izdao je naređenje američkim trupama stacioniranim u Japanu da pomognu Republici Koreji da odbije napad Severne Koreje.

1960. – Republika Kongo (Zair) proglasila je nezavisnost od Belgije. Za prvog predsednika izabran je Džozef Kasavubu (Joseph), a za premijera Patris Lumumba (Patrice).

1963. – Kardinal Đovani Batista Montini (Giovanni Battista) ustoličen je kao papa Pavle VI, čiji je pontifikat obeležen sprovođenjem ideje o pomirenju sa ostalim hrišćanskim crkvama.

1966. – Rođen je američki bokser teške kategorije, prvak sveta u profesionalnom boksu, Majk Tajson (Mike Tyson).

1971. – Posle naizgled pesprekornog povratnog sletanja, u Kazahstanu su, u kapsuli pronađeni mrtvi kosmonauti sovjetskog vasionskog broda Sojuz 11, kada je zbog neispravnog ventila, vazduh iz broda ‘iscureo’ iz letelice.

1974. – Tokom molitve u crkvi ubijena je Alberta King, šest godina nakon ubistva njenog sina Martina Lutera Kinga, lidera američkih Crnaca u borbi za ravnopravnost i dobitnika Nobelove nagrade za mir 1964.

1974. – Čuveni ruski baletski igrač Mihail Barišnjikov napustio je, tokom turneje u Kanadi, ansambl baleta Boljšoj teatra i ostao da živi na Zapadu.

1977. – Umro je Roberto Roselini (Rossellini), italijanski filmski režiser.

1984. – Džon Tarner (John N. Turner) je postao 17. predsednik vlade Kanade.

1989. – Sudanski general Omar Hasan al-Bašir (Hassan al-Bashir) oborio je u državnom udaru vladu Sadeka al-Mahdija (Sadeq).

1990. – Počelo je ujedinjavanje privrednih sistema Istočne i Zapadne Nemačke.

1995. – Bošnjačka vlada u Sarajevu prekinula je sve kontakte sa specijalnim izaslanikom UN Jasušijem Akašijem (Yasushi Akashi), optužujući ga za popustljiv stav prema bosanskim Srbima.

1996. – Pod snažnim pritiskom međunarodne zajednice i predsednika Srbije Slobodana Miloševića, predsednik Republike Srpske Radovan Karadžić preneo je predsednička ovlašćenja na potpredsednicu RS Biljanu Plavšić.

1997. – Kina je preuzela upravu nad gradom'državom Hong Kongom, čime je završen period od 156 godina britanske kolonijalne vladavine nad Hong Kongom. Mnogi stanovnici su u panici napuštali grad, bojeći se dolaska komunističkog režima iz Kine. Sve je ipak obavljeno sasvim mirno.

1999. – Škotska je posle skoro 300 godina ponovo dobila svoj parlament.

2001. – Belgijski premijer Gaj Verhofštad posetio je Kongo. To je prva poseta nekog belgijskog zvaničnika toj afričkoj zemlji, nakon hladnog rata i prekida odnosa koji su trajali 20 godina.

2001. – Umro je Čet Atkins (77), legendarni kantri gitarista i predvodnik “Nešvilskog zvuka”, akustične muzike sa prizvukom popa.

2001. – Jugoslovenska glumica Tijana Kondić dobila je na filmskom festivalu u Puli, u Hrvatskoj, Zlatnu arenu za najbolju žensku ulogu, za film “Nataša”. To je bilo prvo učešće filma iz SR Jugoslavije na ovom festivalu od raspada bivše SFRJ.

2001. – Grupa huligana i političkih ekstremista pretukla je na Trgu Republike u Beogradu nekoliko homoseksualaca i lezbijki i time sprečila održavanje prve “Gej parade” u Srbiji.

2002. – Brazil je pobedom nad Nemačkom, u finalu 17. svetskog prvenstva u fudbalu, u Jokohami u Japanu, izborio rekordnu petu titulu svetskog prvaka.

2003. – Bosanski Srbin Željko Meakić, optužen pred Haškim tribunalom za ratne zločine u logoru Omarska kod Prijedora predao se vlastima RS, a potom izručen tom sudu.

2004. – Visoki predstavnik međunarodne zajednice u Bosni i Hercegovini Pedi Ešdaun smednio je predednika parlamenta Republike Srpske (RS) Dragana Kalinića i zabranio mu svaki javni i politički rad. Sa dužnosti u RS smenjeno je još 60 osoba, zbog nesaradnje sa Haškim tribunalom.

2005. – Američki predsednik Džordž Buš (George W. Bush) potpisao je ukaz o dodeljivanju trgovinskih preferencijala Srbiji i Crnoj Gori, čima je ukinut i poslednji deo paketa sancija uvedenih SR Jugoslaviji 1992. godine. ♦