13. novembar

13. novembar

13/11/2015 Off By

1813. – U Njegušima je rođen Petar II Petrović Njegoš, crnogorski vladika, filozof i državnik, veliki epski pesnik, autor slavnog dramsko-epskog dela “Gorski vijenac”. Kao državnik postavio je temelje moderne crnogorske države, ustanovio izvršnu vlast i senat, organizovao sudove, uveo poreze. Za njegove vladavine osnovana je prva štamparija u Cetinju 1834. i podignuta prva škola. U književnoj baštini ostavio je i ep “Luča mikrokozma”, dramu “Lažni car Šćepan Mali”, pesme.


1093. – Umro je škotski kralj Malkolm III, tokom petog bezuspešnog pokušaja da pokori Englesku. Na vlast je došao 1057, pošto je pobedio i ubio kralja Makbeta. Time je osvetio svog oca kralja Dankana I, kojeg je Makbet ubio 1040.
1782. – Rođen je Esajas Tegner, jedan od najvećih švedskih pesnika autor čuvene “Sage o Fritjofu”.
1813. – U Njegušima je rođen Petar II Petrović Njegoš, crnogorski vladika, filozof i državnik, veliki epski pesnik, autor slavnog dramsko-epskog dela “Gorski vijenac”. Kao državnik postavio je temelje moderne crnogorske države, ustanovio izvršnu vlast i senat, organizovao sudove, uveo poreze. Za njegove vladavine osnovana je prva štamparija u Cetinju 1834. i podignuta prva škola. U književnoj baštini ostavio je i ep “Luča mikrokozma”, dramu “Lažni car Šćepan Mali”, pesme.
1850. – Rođen je škotski pisac Robert Lius Stivenson (Robert Louis Stevenson), autor romana ‘Ostrvo sa blagom’, novele ‘Čudni slučaj Doktora Džekila i Gospodina Hajda’ koji je poslužio kao inspiracija za filmove, ‘Crna strela: Priča o dve ruže’ i drugih dela.
1868. – Umro je italijanski kompozitor Đoakino Antonio Rosini, autor 39 opera od kojih su načuvenije “Seviljski berberin”, “Viljem Tel”, “Otelo”.
1871. – Rođen je Vladislav Ribnikar, osnivač lista “Politika” (1904), njen prvi direktor i glavni urednik. Jedan je od osnivača TANjUG-a i prvi direktor te agencije (1943). Bio je ministar prosvete FNR Jugoslavije 1945. i predsednik Komiteta za kulturu i umetnost 1946.
1899. – Umro je prvi srpski fotograf, grafičar i litograf g. Anastas Jovanović. On je još 1846. godine kupio treću foto-kameru u svetu.
1912. – Rođen je francuski pisac rumunskog porekla Ežen Jonesko (Eugene Ionesco), koji se svojom antidramom suprotstavio klasičnom pozorištu odbacivši svaku akciju, uzročnu povezanost i tradicionalne šeme klasičnih dramskih dela (“Ćelava pevačica”, “Lekcija”, “Stolice”, “Nosorog”, “Makbet” “Žak ili pokornost”).
1916. – Završila se, u prvom svetskom ratu, bitka na Somi (Somme) u kojoj je poginulo preko 60,000 savezničkih vojnika u pokušaju da probiju nemačke linije na reci Somi.
1940. – Prikazana je u Njujorku premijerno originalna verzija crtanog filma Volta Diznija (Walt Disney) ‘Fantasia’, na kojem je radilo preko 1000 Diznijevih crtača.
1941. – Prvi britanski nosač aviona “Ark Rojal” pogođen je u Drugom svetskom ratu nemačkim torpedom u blizini Gibraltara i narednog dana je potonuo.
1942. – Počela je odlučujuća vazdušno-pomorska bitka između japanskih i američkih trupa kod Gvadalkanala u Tihom okeanu. U trodnevnim borbama obe strane su pretrpele velike gubitke u brodovima, ali su strateški uspeh postigli Amerikanci.
1944. – Partizanske jedinice Narodno oslobodilačke vojske Jugoslavije oslobodile su Skoplje u Drugom svetskom ratu.
1945. – Francuski general Šarl de Gol izabran je glasovima svih 555 poslanika za predsednika privremene vlade, posle čega je formirao koalicioni kabinet u koji je ušlo i pet komunista.
1949. – Rođena je Vupi (Whoopi) Goldberg, američka filmska glumica i dobitnica nagrade ‘Oskar’.
1965. – Umro je srpski arheolog Vladimir Petković, profesor Beogradskog univerziteta, upravnik Narodnog muzeja u Beogradu i član Srpske akademije nauka i umetnosti, stručnjak za srpsku srednjevekovnu umetnost. Rukovodio je otkopavanjima Stobija i Caričinog grada.
1970. – Hafez al Asad je vojnim udarom pruzeo vlast u Siriji.
1974. – Umro je italijanski filmski režiser i glumac Vitorio de Sika, jedan od tvoraca neorealizma (“Kradljivci bicikala”, “Stanica Termini”, “Ćoćara”, “Vrt Finci Kontinijevih”.
1975. – Svetska zdravstvena organizacija objavila je da su u Aziji, prvi put u istoriji, iskorenjene velike boginje.
1980. – Američki svemirski brod “Vojadžer I” je poslao prve snimke Saturna napravljene iz blizine.
1985. – U erupciji vulkana Nevado del Ruis u centralnoj Kolumbiji razoren je grad Armero. Poginulo je oko 25.000 ljudi.
1994. – Šveđani su na referendumu sa 52,2 odsto glasova odlučili da se njihova zemlja priključi Evropskoj uniji.
1999. – U zemljotresu u Turskoj poginulo je više od 450 ljudi, a oko 2.500 je ranjeno.
2000. – Predsednik Filipina Džozef Estrada optužen je za korupciju. Pod pritiskom protesta građana i vojske on se 20. januara 2002. povukao s vlasti, a 16. aprila se predao Specijalnom sudu za borbu protiv korupcije.
2001. – Borci antitalibanske Severne Alijanse ušli su u glavni grad Avganistana Kabul.
2001. – Međunarodni sud za ratne zločine u Hagu osudio je bosanske Srbe Duška Sikiricu, Damira Došena i Dragana Kolundžiju na zatvorske kazne od 15, pet i tri godine zatvora za zločine protiv čovečnosti izvršene nad muslimanskim civilima 1992. u logoru Keraterm u Prijedoru.
2003. – Predsednik Zajednice Srbija i Crna Gora, Svetozar Marović izvinio se u Sarajevu građanima Bosne i Hercegovine za sva ratna zla i nesreće koje su doživeli i pozvao narode dve zemlje da se te rane zajednički zaleče.♦