10. oktobar

<<<1813. – Rođen je italijanski kompozitor Đuzepe Verdi, uz Riharda Vagnera, najistaknutiji romantičarski operski stvaralac 19. veka. Njegove opere “Aida”, “Otelo”, “Rigoleto”, “Travijata” i danas su ključna dela repertoara operskih kuća širom sveta

680. – U stranačkim borbama koje su dovele do rascepa islamskog sveta na sunite i šiite, u bici kod Karbale, na Eufratu, ubijen je Husein, pretendent na kalifski presto dinastije Alida. Kasnije je postao šiitski svetac.
1733. – Francuska je objavila rat austrijskom caru Karlu VI zbog njegove podrške knezu Avgustu III u nameri da postane poljski kralj, umesto francuskog kandidata Stanislava Lešćinskog. Rat za poljsko nasleđe trajao je do 1735.
1813. – Rođen je italijanski kompozitor Đuzepe Verdi, uz Riharda Vagnera, najistaknutiji romantičarski operski stvaralac 19. veka. Njegove opere “Aida”, “Otelo”, “Rigoleto”, “Travijata” i danas su ključna dela repertoara operskih kuća širom sveta.
1837. – Umro je francuski ekonomista Šarl Furije, socijalista-utopista. Pred kraj života stekao je značajan broj pristalica koji su širili i pokušavali praktično ostvariti njegovu ideju o eksperimentalnim zajednicama – falangama, kao prelaznom stupnju ka “društvu harmonije” (“Novi industrijski i društveni svet”, “Teorija četiri pokreta”).
1888. – Rođen je ruski revolucionar Nikolaj Ivanovič Buharin, jedan od vodećih ideologa boljševika, funkcioner Kominterne. Zbog protivljenja Staljinovoj brutalnoj kolektivizaciji sela 1929. je isključen iz Politbiroa partije, uhapšen je 1937. i nakon montiranog procesa streljan 1938.
1901. – Rođen je švajcarski vajar, slikar i grafičar Alberto Đakometi, poznat po nadrealističkim prostornim konstrukcijama (“Palata u 4 časa ujutro”) i ekstremno izduženim bronzanim ljudskim figurama (“Kola”, “Sedam figura i jedna glava”).
1911. – Kineski nacionalni vođa Sun Jat Sen je u Vučangu proglasio republiku i otpočeo revoluciju u kojoj je oborena dinastija Manču. Time je završena vladavine kineskih careva koja je trajala 2.000 godina.
1913. – Završena je izgradnja Panamskog kanala dugog 81,6 kilometara, kojim su spojeni Atlantski i Tihi okean.
1917. – Brazil je u Prvom svetskom ratu objavio rat Nemačkoj, nakon što su Nemci torpedovali brazilske brodove.
1918. – Prva srpska armija pod komandom vojvode Petra Bojovića počela je operacije za oslobađanje Niša u Prvom svetskom ratu. Grad je zauzet 12. oktobra, a austrougarska vojska primorana je da se povuče ka severu.
1920. – Rođen je Telonius (Thelonius) Monk, proslavljeni američki džez pijanista i kompozitor
1930. – Rođen je Harold Pinter, britanski dramaturg
1954. – Vijetnamski lider Ho Ši Min ušao je u glavni grad Vijetnama Hanoj, koji su dva dana ranije napustile francuske kolonijalne trupe.
1961. – Kompletno stanovništvo ostrva Tristan de Kunja (Cunha), u južnom Atlantiku, je evakuisano posle vulkanske erupcije na ostrvu.
1964. – U Tokiju su otvorene Olimpijske igre, prve u Aziji.
1970. – Umro je francuski političar Eduar Dalađe. Kao premijer Francuske potpisao je Minhenski sporazum 1938. kojim je Hitleru omogućeno da Sudetsku oblast u Čehoslovačkoj pripoji Nemačkoj.
1975. – Čuvene filmske zvezde Ričard Barton i Elizabet Tejlor venčali su se po drugi put. Sledeće godine ponovo su se razveli.
1980. – U katastrofalnom zemljotresu u Alžiru poginulo je 2.590 ljudi, a oko 330.000 stanovnika grada El Asnam je ostalo bez domova.
1982. – SAD su uvele sankcije protiv Poljske zbog odluke poljske vlade da zabrani sindikat “Solidarnost”.
1985. – Umro je američki filmski i pozorišni glumac Jul Briner, dobitnik Oskara za ulogu u filmu “Kralj i ja”, mjuzikl u kojem je godinama igrao i u pozorištu (“Deset božjih zapovesti”, “Anastasija”, “Braća Karamazovi”, “Sedmorica veličanstvenih”).
1985. – Umro je američki filmski glumac, režiser i producent Orson Vels. Njegov prvi film “Građanin Kejn” ubraja se u najveće klasike kinematografije. Godine 1971. dobio je Oskara za životno delo (“Veličanstveni Ambersonovi”, “Dama iz Šangaja”, “Magbet”, “Otelo”, “Treći čovek”).
1990. – SSSR i Nemačka su potpisali ugovor o povlačenju sovjetskih vojnika iz Nemačke do kraja 1994. U Istočnoj Nemačkoj bilo je stacionirano 380.000 sovjetskih vojnika sa 220.000 članova porodica.
1991. – Skupština Srbije donela je odluku da republička zastava bude trobojka, bez komunističkog simbola, zvezde petokrake.
1995. – Izrael je, u skladu sa mirovnim sporazumom sa Palestinskom oslobodilačkom organizacijom, počeo povlačenje sa Zapadne obale i oslobodio iz zatvora oko 300 Palestinaca.
2000. – Umrla je Sirimavo Bandaranaike (84), bivši premijer Šri Lanke (1960-1977), prva žena premijer na svetu. Bila je jedan od osnivača Pokreta nesvrstanih.
2001. – Nobelovu nagradu za ekonomiju dobili su Amerikanci Džordž A. Akerlof, A. Majkl Spens i Džozef E. Stiglic. Svojom “analizom tržišta sa asimetričnim informacijama”, oni su pokazali u kojoj meri informacije utiču na funkcionisanje tržišta, od prodaje polovnih automobila do uspona i kolapsa na velikim berzama.