25.APRIL

1765. – Rođen je srpski guslar Filip Višnjić, najistaknutiji srpski pesnik u prvoj polovini 19. veka, “Homer srpske epske književnosti”. Taj Srbin iz BiH, slep od osme godine, rano je počeo da uz gusle stvara prelepe pesme o borbama za oslobođenje od Turaka, krstareći balkanskim krajevima od Temišvara do Skadra, od Banjaluke do Smedereva. Priključio se 1809. Prvom srpskom ustanku i postao “pesnik bune”. Posle sloma ustanka 1813. prešao je u Srem i nastanio u selu Grk, u kojem je ostao do smrti 1835. U Sremu je 1815. upoznao Vuka Stefanovića Karadžića, koji je zapisao mnoge njegove pesme, uključujući “Početak bune na dahije”, “Boj na Mišaru “,” Knez Ivo Knežević “,” Smrt Marka Kraljevića “.>>>

1284. – Rođen je engleski kralj Edvard Drugi, čiju su vladavinu od 1307. do 1327. obeležile njegova ekstravagancija i teški vojni porazi u Škotskoj, posebno 1314. u bici kod Banokberna. Pre stupanja na prijesto 1301. je postao prvi princ od Velsa. U septembru 1327. u zamku “Berkli” ubili su ga supruga Izabela od Francuske i njen ljubavnik Rodžer de Mortimer. Kraljičin ljubavnik je potom vladao u ime prestolonaslednika Edvarda Trećeg, koji ga je 1330. zatvorio i pogubio.

1595. – Umro je italijanski pisac Torkvato Taso, koji je u poeziji stapao lepotu oblika i hrišćansko-romantičnu sentimentalnost, nastojeći da izrazi moralne dileme vremena i sukob zla i dobra, poroka i vrline. Najveći deo burnog života proveo je kao dvorski pesnik vojvode Alfonsa Drugog od Este. U glavnom delu – “Oslobođeni Jerusalim” – opisao je Prvi krstaški rat. Tri soneta i pet madrigala posvetio je srpskoj plemkinji iz Dubrovnika Cvijeti Zuzorić, a njegova poezija je inspirisala srpski pesnika iz Dubrovnika Ivana Gundulića, Johana Volfganga Getea i Džordža Bajrona.

1599. – Rođen vođa Engleske revolucije Oliver Kromvel, čija je vojska porazila kraljevsku armiju 1644. kod Marston Mura i 1645. kod Nezbija i zarobila kralja Čarlsa Prvog. Kralj je osuđen na smrt i pogubljen 1649. Odbivši titulu kralja, Kromvel je 1653. postao protektor Engleske, Škotske i Irske. Dve godine posle njegove smrti, 1658, monarhija je obnovljena.

1744. – Umro švedski fizičar i astronom Anders Celzijus, tvorac skale za merenje toplote nazvane njegovim imenom, na kojoj je tačka ključanja vode označena sa 100, a otapanja leda s nula stepeni. Osim te postoji i Farenhajt skala sa 180 i Reomirova sa 80 stepeni. Takođe je osmatrao severnu svetlost i efekte njenih magnetnih smetnji, obavljao svetlosna merenja i ispitivao meteorološke pojave i Jupiterove satelite, a sopstvenim sredstvima je podigao opservatoriju u rodnoj Upsali.

1765. – Rođen je srpski guslar Filip Višnjić, najistaknutiji srpski pesnik u prvoj polovini 19. veka, “Homer srpske epske književnosti”. Taj Srbin iz BiH, slep od osme godine, rano je počeo da uz gusle stvara prelepe pesme o borbama za oslobođenje od Turaka, krstareći balkanskim krajevima od Temišvara do Skadra, od Banjaluke do Smedereva. Priključio se 1809. Prvom srpskom ustanku i postao “pesnik bune”. Posle sloma ustanka 1813. prešao je u Srem i nastanio u selu Grk, u kojem je ostao do smrti 1835. U Sremu je 1815. upoznao Vuka Stefanovića Karadžića, koji je zapisao mnoge njegove pesme, uključujući “Početak bune na dahije”, “Boj na Mišaru “,” Knez Ivo Knežević “,” Smrt Marka Kraljevića “.

1792. – pogubljenje drumskog razbojnika Žaka Peletjea, na trgu de Grev u Parizu, u Francuskoj je prvi put upotrebljena giljotina. Ona je bila poznata u Italiji još u 13. veku, kasnije – u Srednjem veku je upotrebljavana iu Škotskoj, Engleskoj i Nemačkoj i njen pronalazak je netačno pripisan dr Žozef Gijotinu. On je samo Narodnoj skupštini Francuske predložio tu spravu za izvršenje smrtne kazne.

1859. – Prema projektu konzula Francuske u Aleksandriji Ferdinan de Lesepsa, počelo je kopanje Sueckog kanala. Kanalom dugim 161 kilometar u novembru 1869. spojeno je Sredozemno i Crveno more i stvoren najkraći plovni put iz Evrope ka Srednjem i Dalekom istoku.

1874. – Rođen je italijanski elektroinženjer i pronalazač Giljermo Markoni, jedan od pionira bežične telegrafije, koji je 1909. podelio Nobelovu nagradu za fiziku s nemačkim fizičarem Karlom Ferdinandom Braunom. Uspeo je 1901. da prvi preda bežični signal preko Atlantskog okeana i usavršavao i primenjivao sopstvene i tuđe pronalaske. Podizao je radio-stanice i eksperimentisao u bežičnoj telegrafiji, ali posle eksperimenata srpskog naučnika Nikole Tesle i ruskog fizičara Aleksandra Popova. Jedno vreme je smatran pronalazačem radija, ali mu je presudom Vrhovnog suda SAD oduzet patent, jer je Tesla već patentirao pronalazak u Federalnom birou SAD za patente.

1898. – Kongres SAD objavio rat Španiji dan nakon odluke Madrida da objavi neprijateljstva Vašingtonu. Tome je prethodio američki ultimatum Španiji da se povuče s Kube. Brojnija i bolje opremljena američka vojska i mornarica brzo su porazile Špance, a SAD su mirovnim ugovorom prigrabile španske posede Kubu, Filipine, Portoriko i Guam.

1918. – Rođena američka pevačica Ela Ficdžerald, nekrunisana “kraljica džeza”, savršene tehnike, izvanredne improvizatorski imaginacije i širokog glasovnog raspona. Čuvena je po “skat” dijalozima sa velikim džez muzičarima – poput Luisa Armstronga, Djuka Elingtona i kaunti Bejzija.
`
1920. – Poljska vojska upala u Ukrajinu, potom brzo napredovala i 6. maja zauzela Kijev. Mirom u Rigi 12. marta 1921. Poljska je dobila od Sovjetske Rusije teritoriju s više miliona Ukrajinaca i Belorusa.

1928. – Umro je ruski baron Petar Nikolajevič Vrangel, jedan od najznačajnijih bjelogardejskih generala, koji se posle Oktobarske revolucije borio u Ukrajini protiv sovjetske vlasti. Posle poraza u novembru 1920, kada je Crvena armija zauzela utvrđenje na Perekop, s ostatkom snaga je napustio Rusiju. Sahranjen je u Ruskoj pravoslavnoj crkvi u Beogradu.

1938. – Umro je srpski general i vojni pisac Živko Pavlović, član Srpske kraljevske akademije, učesnik oba balkanska i Prvog svetskog rata. U Prvom balkanskom ratu bio je načelnik Štaba Primorskog kora koji je opsjedao Skadar, au Drugom načelnik Operativnog odeljenja srpske Vrhovne komande. U Prvom svetskom ratu bio je jedan od najbližih saradnika vojvode Radomira Putnika, a kao pomoćnik načelnika štaba Vrhovne komande rukovodio je povlačenjem srpske vojske kroz Crnu Goru i Albaniju. Na Solunskom frontu komandovao je 1916. i 1917. Šumadijskom divizijom. Penzionisan je 1923. zbog neslaganja s kraljem Aleksandrom Prvim Karađorđevićem. Dela: vojne studije “Bitka na Jadru avgusta 1913. godine”, “Opsada Skadra 1912 -1913”, “Bitka na Kolubari” / dva toma /, “Beogradska operacija”.

1945. – Sovjetske i američke trupe prvi put se srele u Drugom svetskom ratu kod mesta Torgau u Nemačkoj. Bile su to jedinice Prvog ukrajinskog fronta i Prve američke armije. Dva dana kasnije na zapadnoj obali Labe sastale su se komande 58. sovjetske gardijske i 69. američke armije.

1945. – U San Francisku 45 zemalja antihitlerovske koalicije, uključujući Jugoslaviju, počelo osnivačku konferenciju UN.

1971. – U Vašingtonu oko 200.000 ljudi demonstriralo protiv Vijetnamskog rata.

1974. – U Portugaliji u udaru, poznatom kao “revolucija karanfila”, Pokret oružanih snaga bez prolivanja krvi oborio autokratski režim Marsela Kaetana, okončavši tako period od 48 godina diktature. Vlast je preuzela Hunta nacionalnog spasa generala Antonija Ribeira de Spinola, koja je portugalskim kolonijama priznala pravo na samoopredeljenje.

1975. – U Portugaliji na prvim slobodnim izborima posle pola veka pobedila Socijalistička partija Marija Soareša.

1980. – Misija američkih komandosa, koja je trebalo da spase u Teheranu 53 člana ambasade SAD, pretvorene u taoce, propala je u iranskoj pustinji, posle pogibije 8 Amerikanaca u sudaru helokoptera s avionom.

1980. – Danski “boing 727”, koji je čarter letom prevozio britanske turiste na liniji Mančester – Tenerife, udario je u planinu oko 30 kilometara južno od aerodroma “Los Rodeos” i nesreću nije preživeo niko od 146 putnika i članova posade.

1982. – Poslednji izraelski vojnici napustili Sinaj, okončavši 15-godišnju okupaciju tog egipatskog poluostrva.

1991. – Plenum Komunističke partije SSSR odlučio je da Mihail Gorbačov i dalje predvodi partiju, uprkos višečasovnim oštrim kritikama, posle kojih je ponudio ostavku.

1993. – Na referendumu u Rusiji 62 odsto glasača podržalo reforme predsednika Borisa Jeljcina.

1994. – Na sastanku u Londonu predstavnici SAD, Rusije, Velike Britanije i Francuske doneli odluku o formiranju Kontakt grupe radi usklađivanja akcija SAD, Rusije, UN i Evropske unije u BiH i pripreme celovitog mirovnog plana. Dogovoreno je da Kontakt grupu čini pet zemalja – SAD, Rusija, Velika Britanija, Francuska i Nemačka.

1995. – Umrla američka pozorišna i filmska glumica Džindžer Rodžers, koja je svetsku slavu stekla kao partnerka Freda Astera u mnogim romantičnim mjuziklima, s elegantnim i ljupkim igračkim numerama. Filmovi: “Mače po profesiji”, “Zvižduk u noći”, “Ne kladi se na ljubav”, “Veseli razvod”, “Ponoćna zvezda”, “Hoćemo li plesati”, “Priča o Vernon i Ireni Kastl”, “Kiti Foil “/ nagrada” Oskar “/,” Major i Malena “,” Roberta “.

1999. – Avijacija NATO pakta srušila drumsko-železnički “Žeželjev most”, već oštećen u tri napada prethodnih dana. Time je Novi Sad ostao i bez poslednjeg od tri mosta na Dunavu, a uništenjem tog monumentalnog mosta – životnog dela arhitekte Branka Žeželja, puštenog u saobraćaj u oktobru 1961, prekinuta je i najkraća železnička veza između zemalja centralne i severne Evrope sa Bliskim istokom.

1999. – U petom vazdušnom napadu na hemijsku industriju “Milan Blagojević” u Lučanima avijacija NATO-a je sa 12 projektila uništila i poslednje preostale pogone tog kompleksa, koji je zapošljavao 4.000 ljudi.

1999. – Pokrajinski sekretarijat Kosova i Metohije za informisanje saopštio da je tokom šestočasovnog bombardovanja civilnih ciljeva u okolini Prištine protivvazdušne odbrane Vojske Jugoslavije oborila 3 ​​borbena aviona NATO pakta.

2000. – U centru Beograda ubijen direktor Jugoslovenskog aerotransporta / JAT / Živorad – Žika Petrović. Ubice nisu otkrivene.

2003. – SAD su saopštile da se potpredsednik iračke Vlade Tarik Aziz predao američkim snagama u Iraku.

2003. – Bivši predsednik RS Biljana Plavšić upućena je na izdržavanje kazne u Švedsku.

2006. – Dokumentaciono-informacioni centar “Veritas” objavio imena 715 Srba i bivših pripadnika JNA, protiv kojih je zagrebački Biro Interpola do kraja 2005. godine raspisao poternice za navodne ratne zločine u Hrvatskoj.<

NA DANAŠNJI DAN